Abbruch der Schweigemauer (1991) Breaking down the wall of silence, the liberating experience of facing painful truth
The Liberating Experience of Facing Painful Truth Psychohistorical analyses of such brutal tyrants as Adolf Hitler, Joseph Stalin, and Nicolae Ceausescu show the obvious links between the horrors of their childhoods and the horror they inflicted on the world. Dr. Miller pleads for a course of remembrance and recognition on the part of the victim, and for awareness and condemnation of child abuse on the part of the society.
She advocates getting access to and articulating long-denied emotions so that healing may take place. In her extensive new Preface for this edition, Alice Miller discusses the increasing attention being paid to childhood abuse since the book’s original publication. She also reveals personal details about her own life that explain her special interest in childhood and emotional growth, the kind of growth that can encourage survivors to face the truth, to heal, thereby preventing future abuse from taking place.
Alice Miller (geboren Alicija Englard) (Piotrków Trybunalski, Polen, 12 januari 1923 – Saint-Rémy-de-Provence, 14 april 2010) was een psychologe, schrijfster en kunstschilderes. Zij is bekend geworden door haar onderzoek naar en haar strijd tegen kindermishandeling.
Miller werd geboren en groeide op in Polen in een joodse familie. Tijdens de Tweede Wereldoorlog studeerde zij filosofie en literatuurgeschiedenis aan de Universiteit van Warschau, die toen ondergronds was. In 1946 kon zij haar studie voortzetten in Zwitserland. In 1953 promoveerde zij aan de Universiteit van Bazel tot doctor in de filosofie, psychologie en sociologie.
Miller schreef meer dan dertien boeken, die vertaald zijn in dertig talen. Het fundament van haar werk en onderzoek is te lezen in Het drama van het begaafde kind (1979, herziene uitgave 1996). Zij heeft naast haar werk als schrijfster meerdere aquarellen gemaakt, die te zien zijn in haar boek Pictures of a Childhood (1986, 1e druk).
Gedurende twintig jaar werkte Miller als psychoanalytica in Zürich. Eind jaren zeventig stelde zij de geldigheid van de psychoanalytische theorie van Sigmund Freud radicaal ter discussie. Zij wees die af omdat de klassieke psychoanalyse naar haar mening de toegang belet tot de ware oorzaken van traumatische herinneringen uit de kindertijd. De herinneringen aan deze trauma’s berusten volgens haar niet op de kinderlijke fantasie, zoals Freud stelde, maar op feitelijke ouderlijke machtsuitoefening. Miller legt de oorzaak van neurosen, psychosen, depressies, verslavingen en delinquent gedrag bij de opvoeding. Die opvoeding kan een gespletenheid veroorzaken als de volwassene authentieke gevoelens en delen van zijn ik heeft verdrongen doordat hij als kind onderworpen is geweest aan de macht, de (te) hoge verwachtingen en het fysieke, seksuele of psychische geweld van zijn ouders. Bijna iedereen is als kind geslagen, maar in alle culturen is het sparen van de ouders de hoogste wet, stelt Miller.
Miller was getrouwd met de socioloog Andreas Miller (1923-1999), met wie zij als medestudent uit Polen naar Zwitserland was verhuisd. Later is zij van hem gescheiden. Zij kregen twee kinderen, Martin Miller en Julika Miller.
In 1988 trad Alice Miller uit de International Psychoanalytical Association. Tussen juli 2005 en april 2010 beantwoordde zij open brieven van lezers en publiceerde zij artikelen, interviews en kunst op haar website. Deze website is na haar dood blijven bestaan.
Alice Miller overleed op 14 april 2010 op 87-jarige leeftijd in Saint-Rémy de Provence in Frankrijk. Zij werd in besloten kring begraven https://nl.wikipedia.org/wiki/Alice_Miller_(psycholoog)
Alice Miller: ‘We moeten de verdrongen pijn voelen’
De Zwitserse psychoanalytica Alice Miller (1923), grondlegster van de moderne psychoanalyse, werd ruim twintig jaar geleden wereldberoemd met haar bestseller Het drama van het begaafde kind. Veel mensen lukte het dankzij Miller de deur naar hun ware zelf te openen. Deze maand verschijnt Millers nieuwste boek Eva’s ontwaken. Over de opheffing van emotionele blindheid.
We hadden u graag persoonlijk ontmoet, maar u wilde dat niet. Waarom geeft u er de voorkeur aan om dit interview per e-mail te doen?
‘Ik vind het prettiger om mijn antwoorden op te schrijven, want dan kan ik ze nog nader bewerken als dat nodig is.’
Sinds de publicatie van uw boek ‘Het drama van het begaafde kind’ heeft u heel veel reacties gekregen van mensen uit de hele wereld. Welke troffen u het meest?
‘Wat mij erg heeft geraakt, is het feit dat veel mensen mij schreven dat ze na het lezen van mijn boek voor de eerste keer in hun leven de verdrongen pijn uit hun kindertijd konden voelen.’
U heeft uw theorie niet gewijzigd, maar een paar jaar geleden heeft u ‘Het drama van het begaafde kind’ wel herschreven. Wat heeft u veranderd?
‘Ik heb alleen de taal een beetje veranderd. Het belangrijkste verschil is dat ik in de nieuwe versie geen psychoanalytische begrippen meer gebruik.’
Het drama van het kind is volgens u dat het zich moet aanpassen aan de verwachtingen van de ouders, waardoor het zijn ware gevoelens niet kan toelaten. Hoe was dat in uw eigen leven?
‘Bij mij ging het ook zo. Net als zovelen moest ik, om te kunnen overleven, mijn gevoelens en behoeften ontkennen. Pas in 1973, toen ik spontaan was begonnen met schilderen, ontdekte ik de waarheid over mijn kindertijd: de wrede, strikte opvoeding door mijn moeder, en de incest die tot mijn vierde jaar plaatsvond. Vanaf dat moment ben ik mij gaan afvragen of de psychoanalytische theorieën wel klopten. Daarin krijgen namelijk de slachtoffers de schuld van het ondergane misbruik, en gaan de ouders vrijuit.’
Wat is het doel van uw nieuwe boek, ‘Eva’s Ontwaken’?
‘De titel verwijst naar het paradijsverhaal: de appel staat voor de verboden kennis, en Eva’s zonde staat voor de moed van de moderne vrouw die de waarheid wil weten over haar verleden. Alleen door zich bewust te zijn van het misbruik dat ze vroeger moest verdragen, kan ze haar eigen kinderen vrijwaren van de wreedheden die haar zijn aangedaan en die ze als kind leerde te bagatelliseren. Alleen dan zal ze haar kinderen niet aandoen wat haar is aangedaan.’
Wat gebeurt er volgens u met volwassenen die de gevoelens die ze als kind moesten onderdrukken, niet toelaten?
‘Ik noem deze vorm van totale ontkenning ‘emotionele blindheid’. Helaas is het zo dat nog steeds veel mensen zich de pijn van de waarheid besparen ten koste van hun kinderen. Als die straks op hun beurt volwassen zijn, zullen ook zij hetzelfde doen met hún kinderen. Daarom heb ik mijn nieuwste boek geschreven: we moeten ermee ophouden hetzelfde patroon steeds te herhalen. We moeten het leven in ontkenning vaarwel zeggen, en bewuster in het leven gaan staan. Alleen met kennis over de waarheid kunnen we op een verantwoorde manier in het leven staan.’
U zegt dat wij allen ‘verborgen informatie’ in ons lichaam dragen over onze ware gevoelens. Hoe kunnen we deze verborgen delen in onszelf ontdekken?
‘Het verleden kunnen we ontdekken door de verdrongen pijn te voelen, maar dat moeten we beslist niet alleen doen. We hebben een verstandige getuige nodig wiens aanwezigheid her-traumatisering helpt voorkomen. Want als je er bij de herinnering aan de verschrikkelijke pijn weer alleen voor staat, bevind je je opnieuw in je trauma. Als kind was je alleen met je trauma’s, en daarom moest je je gevoelens onderdrukken, anders was je niet in staat geweest om te overleven. Als volwassene kunnen we de waarheid aan, maar we moeten er geen zelftherapie van maken. Dat kan gevaarlijk zijn.’
Wie kun je het best als getuige nemen?
‘Een psychotherapeut. Ik adviseer mensen altijd om, voordat ze met een therapeut in zee gaan, eerst te vragen wat de therapeut ontdekt heeft over zijn of haar eigen kindertijd. Als de behandelaar daar geen antwoord op heeft of niks wil zeggen, dan zou ik nooit bij hem of haar in therapie gaan.’
Critici zeggen dat u kinderen te veel tot slachtoffer maakt: u beweert dat hun problemen zijn veroorzaakt door hun ouders. Er kunnen toch ook andere oorzaken zijn voor de problemen?
‘De dingen die zeer vroeg in je leven zijn gebeurd, hebben een veel sterkere invloed en langere impact dan latere trauma’s. Ik weet van mensen die Auschwitz hebben overleefd en die niet psychisch ziek werden, omdat ze voorafgaand aan hun tijd in het kamp een relatief beschermde jeugd hadden gehad. Zij ontwikkelden zich zelfs tot goede ouders die hun kinderen op geen enkele manier misbruikten. Maar velen die in hun kindertijd waren misbruikt voordat ze in de concentratiekampen kwamen, leden vaak hun hele leven aan depressie. In feite verdrongen ze de pijn van de oorlog. Die pijn verwerkten ze niet, omdat verdringing van gevoelens nu eenmaal de belangrijkste overlevingsstrategie was die ze in hun kindertijd hadden geleerd. Ze durfden alleen op die strategie te vertrouwen.’
Is het niet onvermijdelijk dat ouders hun kinderen af en toe een corrigerende tik geven en de ware gevoelens van hun kinderen zo nu en dan opzij moeten zetten? Kinderen moeten toch ook hun grenzen leren kennen, met name ten opzichte van de mensen om hen heen?
‘Leest u mijn boeken maar. Deze beweringen zijn op vele manieren te weerleggen.’
Veel mensen die als kind hun ware gevoelens moesten onderdrukken, hebben een overlevingsstrategie ontwikkeld die hen in hun latere leven ook veel oplevert. Bent u het daarmee eens?
‘Nee. Zoals ik al zei: ze betalen een hoge prijs voor deze strategie, of hun kinderen moeten die prijs betalen.’
In Duitsland bleek onlangs uit een onderzoek dat het meest conservatieve onderwijssysteem, namelijk dat in Beieren, tot de beste schoolprestaties leidt. De ‘knuffelpedagogiek’ uit andere deelstaten blijkt juist een laag prestatieniveau tot gevolg te hebben. Desondanks vindt u dat kinderen minder moeten worden gedisciplineerd en meer vrijheid moeten krijgen.
‘Ja, want goede schoolprestaties zijn geen teken van emotionele gezondheid. De holocaust was een perfect systeem dat functioneerde als een geoliede machine, dankzij de traditionele manier waarop Hitlers helpers zijn opgevoed. Willen we dat de volgende generatie zo opgroeit?’
Het onderdrukken van de ware gevoelens van kinderen noemt u ‘zwarte pedagogiek’. U zegt dat leiders als Hitler en Stalin zo destructief zijn geworden doordat ook zij in hun kindertijd met zwarte pedagogiek zijn grootgebracht. Bij welke wereldleiders van dit moment is dat volgens u het geval?
‘Bij de meesten. Michaïl Gorbatsjov was een van de weinige uitzonderingen, maar hij is geen wereldleider meer.’
Zou u in één zin kunnen uitleggen hoe ouders kunnen vermijden dat ze hun kinderen met zwarte pedagogiek opvoeden?
‘Ze dienen hun kinderen te behandelen met respect, liefde, begrip en tolerantie.’
Maar wat moet je als ouder doen als je kind niet wil luisteren?
‘Een kind dat absoluut niet wil luisteren, heeft al een door de ouders ontkende geschiedenis van misbruik en geweld achter zich. De ouders denken dat meer geweld gebruiken helpt, maar ze gooien daarmee alleen maar meer olie op het vuur. Je moet juist naar een kind luisteren. Een kind heeft een vriendelijk persoon nodig aan wie het kan vertellen waar het onder lijdt, zonder te worden gestraft voor de waarheid.’
Als nu eens alle ouders in de wereld hun kinderen zonder zwarte pedagogiek zouden benaderen, zouden we dan komen te leven in een wereld zonder kwaad?
‘Ja, absoluut.’
Steun en begrip via internet
Via www.alice-miller.com, de website van Alice Miller, kunnen mensen de ‘our childhood’-forums bereiken, om ervaringen uit hun kindertijd met elkaar te delen. Miller: ‘Veel overlevenden van kindermisbruik schrijven over de zeer wrede manier waarop ze zijn mishandeld, over de vernedering en de pijn die ze moesten ondergaan. Het is een grote steun voor mensen om zich begrepen te voelen door degenen die hetzelfde hebben meegemaakt. Door zich bewust te worden van wat er als kind met ze is gebeurd, kunnen ze de vicieuze cirkel doorbreken en zich bevrijden van de schuld- en schaamtegevoelens die ze hebben gekregen door de daden van anderen. Praten over vrede en vredelievendheid, zonder dat je de wortels van het geweld uit je kindertijd onder ogen ziet, heeft net zo weinig resultaat als het willen genezen van een patiënt, terwijl je zijn gezwel bedekt en ontkent.’
• Eva’s ontwaken. Over de opheffing van emotionele blindheid, Alice Miller https://www.psychologiemagazine.nl/artikel/alice-miller-we-moeten-de-verdrongen-pijn-voelen/
12 januari 1923 – 14 april 2010
Alice Miller
Psychoanalytica Alice Miller zag elke vorm van ouderlijke machtsuitoefening als fataal voor een gezonde psychische ontwikkeling. Daarom brak ze met Freud, die de verhalen van patiënten over seksueel misbruik naar het rijk der fabeltjes verwees.
Haar dood haalde de Nederlandse kranten niet eens. Ze was ook al in kleine kring begraven toen haar Duitse uitgever een persbericht over haar overlijden de wereld instuurde, maar merkwaardig blijft het dat de Nederlandse pers niet stilstond bij het verscheiden van psychoanalytica Alice Miller, schrijfster van therapeutische bestsellers als Het drama van het begaafde kind en Gij zult niet merken. Het is vooral ook vreemd omdat de thematiek van haar werk – kindermishandeling – na de miljoenenverkoop ervan in de jaren tachtig alleen maar actueler is geworden. Van het misbruik door rooms-katholieke priesters tot het verbod op de pedagogische tik, van het plan van opvoedcursussen voor álle ouders tot de komst van een kinderombudsman – men is er tegenwoordig van doordrongen dat je een ongelukkige kindertijd een leven lang met je meedraagt.
Het was dr. Alice Miller die er onvermoeibaar op wees dat vrijwel alle menselijke problemen konden worden teruggebracht tot het machtsmisbruik van ouders. Vernedering, slaag, oorvijgen, bedrog, seksuele uitbuiting, spot, intimidatie, psychologische druk, verwaarlozing – het waren voor haar evenzoveel vormen van mishandeling, omdat ze het kind in zijn waardigheid aantasten. Het grote probleem van kindermishandeling is, volgens haar, dat de gevolgen vaak niet zichtbaar zijn, omdat kinderen de woede op hun folteraars onderdrukken. Pas als ze volwassen zijn uit de onderdrukking zich in depressies, verslaving en geweld. En daarmee is kindermishandeling niet alleen een probleem voor het gezin, maar voor de hele maatschappij. Geslagen kinderen krijgen met de paplepel ingegoten dat ze straf verdienen en uit liefde geslagen worden; het is dan ook vanzelfsprekend om zelf later ook geweld te gebruiken. Zoals een van Millers beroemdste uitspraken luidt: ‘In iedere nog zo verschrikkelijke dictator, massamoordenaar en terrorist steekt zonder uitzondering een zwaar vernederd kind, dat slechts door de absolute ontkenning van zijn gevoel de totale onmacht overleefd heeft.’
Voor het trekken van grote lijnen schrok Miller niet terug. Ze onderzocht de jeugd van Adolf Hitler, van Christiane F. en Jürgen Bartsch en wist, achtereenvolgens, genocide, drugsverslaving en moord feilloos tot hun miserabele ouders terug te brengen. Ze gebruikte graag biografieën van historische figuren om haar algemene these te verhelderen dat iedere destructieve geesteshouding valt te herleiden tot lichamelijke of psychische mishandeling. Zo maakte Virginia Woolf een eind aan haar leven omdat ze uit de geschriften van Freud leerde dat het misbruik uit haar jeugd op fantasie berustte; moest James Joyce verschillende malen aan zijn ogen worden geopereerd omdat hij niet wilde zien dat zijn vader een gewelddadige dronkenlap was; en stierf Franz Kafka aan de gevolgen van tbc omdat zijn moeder zijn Brief an den Vater niet doorgestuurd had. In het Duits bestaat hier een mooi woord voor: Deutungsmonismus. Miller was zo monomaan dat ze haar stellingen overal bevestigd zag.
In haar eerste boek, Het drama van het begaafde kind uit 1979, is die betrekkingswaan afwezig. Het sloeg in als een bom. Het was eigenlijk nogal stug geschreven voor een bestseller, het leek in niets op de populaire how to-psychologieboeken van vandaag. Maar lezers herkenden zich in haar verhandeling over kinderen die zich bewust of onbewust aan de wensen van hun ouders aanpassen en daarbij hun eigen behoeften verloochenen. Dat ‘begaafd’ in de titel was trouwens ook slim gekozen: als je toch ongelukkig bent, dan liever begaafd.
Alice Miller werd in 1923 in Lemberg, in het toenmalige Polen, geboren. Haar ouders karakteriseerde ze als een mislukte bankier en een huisvrouw, een ‘rechteloos, door haar ouders en broers onderdrukt meisje’. Pas toen ze in de vijftig was en begon te schilderen ‘ontdekte’ ze de waarheid over haar kindertijd: de wrede, strikte opvoeding door haar moeder en de incest die tot haar vierde plaatsvond. ‘Nooit heeft ze zich verontschuldigd of op een andere manier haar spijt betuigd’, schreef ze later over haar moeder in De opstand van het lichaam. ‘Ze stond altijd “in haar recht”. Het was die houding die van mijn jeugd een soort totalitair regime maakte.’
Ze bezocht de middelbare school in Warschau en studeerde daar in 1942 ook literatuurgeschiedenis en filosofie. Na de oorlog kreeg ze een beurs voor de universiteit van Basel, waar ze haar studie voortzette en promoveerde. Daarna specialiseerde ze zich in de freudiaanse psychoanalyse. In de loop van de jaren zestig werd ze sterk beïnvloed door de notie van ‘zwarte pedagogie’, een term van de opvoedkundige Katharina Rutschky voor de autoritaire Duitse stijl van opvoeden. Miller ging nog een stap verder en zag elke vorm van ouderlijke machtsuitoefening als fataal voor een gezonde psychische ontwikkeling.
In de loop van de jaren tachtig brak Miller met Freud en stapte uit de Internationale Psychoanalytische Associatie. Freud verwees in zijn latere werk de verhalen van patiënten over seksueel misbruik naar het rijk der fabeltjes: de kinderlijke seksualiteit had een eigen, verborgen agenda. Miller, en zij niet alleen, was ervan overtuigd dat incest en kindermishandeling niets met verhitte kinderlijke fantasie te maken hadden. Haar afscheid van de psychoanalyse leek in niets op het ‘stabiele vermogen om te rouwen’ dat ze zelf voorstond. Ze kuiste haar vroegere werk, schrapte verwijzingen naar psychoanalyse en sprak er voortaan met afkeer van.
Aan het eind van haar leven trok Miller zich steeds meer terug in haar huis in de Provence. Over haar leven liet ze niets los; haar twee kinderen waren haar best bewaarde geheim. Een paar dagen na de bekendmaking van haar dood liet haar zoon zich interviewen. Hij was, o ironie, geslagen in zijn jeugd. Door zijn vader, maar zijn moeder was daar als toeschouwer bij aanwezig geweest. https://www.groene.nl/auteur/xandra-schutte
Xandra Schutte (1963) is sinds 2008 hoofdredacteur van De Groene Amsterdammer. Eerder, van 1991 tot 1999, was ze kunstredacteur van het blad en zette ze de boekenbijlage Dichters & Denkers op. Nadat ze een jaar interim-hoofdredacteur van De Groene was geweest vertrok ze naar Vrij Nederland, waar ze van 2000 tot 2004 hoofdredacteur was. Daarna werkte ze als uitgever bij uitgeverij J.M. Meulenhoff. Xandra Schutte heeft veel geschreven over literatuur, kunst, feminisme en essays over meer sociologische thema’s. Ze was ook redacteur van literaire tijdschriften als Lust & Gratie (helaas ter ziele) en De Gids, ze publiceerde de essaybundel Maskerade en, met Sarah Verroen, Weg uit Nederland: Briefwisseling over het leven op het Franse platteland. In 2016 won ze De Gouden Ganzenveer vanwege haar grote betekenis voor het geschreven en gedrukte woord in de Nederlandse taal.
De gemeden sleutel
Het centrale thema in alle boeken van Alice Miller is dat de kindertijd de sleutel is tot het begrijpen van het handelen van de volwassene. De mens heeft geen destructieve ‘aanleg’, maar kan door mishandeling en verwaarlozing in zijn kindertijd tot een monster worden gemaakt. Voor begrip van de oorzaak van veel menselijk destructief handelen wordt volgens Miller te vaak vermeden de kindertijd als sleutel te hanteren. Aan de hand van levensbeschrijvingen van Friedrisch Nietzsche, Pablo Picasso, Käthe Kollwitz en Buster Keaton legt zij uit dat niet noodzakelijkerwijs elke mishandeling in de kindertijd van de volwassene een traumatisch figuur maakt. Door steun van buitenaf – de door Miller genoemde ‘stille getuige’ – hebben de beschreven personen hun ervaringen op kunstzinnige wijze kunnen verwerken. “De gemeden sleutel” is Alice Miller’s sterk persoonlijke bijdrage tot het begrijpen van de oorzaken van de menselijke vernietigingsdrang.
Gebundelde essays, waarin de relatie tussen bepaalde volwassen gedragingen en indrukmakende gebeurtenissen in de kinderjaren wordt gelegd.Genre Non-Fictie Onderwerpen Jeugdjaren, Psychotherapie, psychoanalyse, Psychoanalyse, Primal therapy, Wijsbegeerte, PsychologieTaal Nederlands Oorspronkelijke taal Duits, verschenen als Der gemiedene Schlüssel
The drama of the gifted child
by Alice Miller
An edition of Drama des begabten Kindes: the search for the true self (1981)
We kunnen ons verleden totaal niet veranderen, de krenkingen die ons in onze kindertijd zijn aangedaan, kunnen we niet ongedaan maken. Maar we kunnen wel onszelf veranderen, onszelf repareren, onze verloren integriteit heroveren. Dat kunnen we doen door te besluiten de in ons lichaam opgeslagen kennis van wat vroeger gebeurd is nader te bekijken en deze dichter bij ons bewustzijn te brengen. Dat is inderdaad een ongemakkelijke procedure, maar het is de enige die ons de mogelijkheid biedt eindelijk de onzichtbare en toch zo wrede gevangenis van de kindertijd te verlaten en onszelf te transformeren van onbewust slachtoffer van het verleden in een verantwoordelijk mens die zijn geschiedenis kent en ermee leeft.
Alice Miller studeerde filosofie, psychologie en sociologie en was jarenlang psychoanalytica. Sinds 1980 houdt ze zich volledig met schrijven bezig. Ze werd wereldwijd bekend met de klassieker Het drama van het begaafde kind, waarvan in Nederland al meer dan 150.000 exemplaren zijn verkocht. Daarnaast schreef zij onder andere De opstand van het lichaam en Vrij van leugens. Het hoofdthema van al haar boeken is de loochening van het lijden in de kindertijd en de levenslange gevolgen daarvan.
For your own good: hidden cruelty in child-rearing and the roots of violence.
Volwassenen zijn volgens Miller vaak wreed en gewelddadig tegen kinderen. Onder het mom van een noodzakelijke correctie of het weerbaar maken van de kinderen denken ze met alles weg te komen. Dat hoort nu eenmaal bij hoe kinderen in deze wereld opgroeien, het is voor hun eigen bestwil: zo redeneert de volwassene. Hun kinderen groeien op en zullen zelf ook weer zo kunnen redeneren bij de opvoeding van hun kinderen. En na enige generaties weet niemand meer beter: dit is hoe opvoeding is en zal moeten zijn. En zo blijft geweld en wreedheid bestaan, als nutteloze vicieuze cirkel. Aldus in vogelvlucht de analyse van Alice Miller.
Het is misschien wat kort door de bocht, zoals Miller het voorstelt. Toch heeft het velen aan het denken gezet. Het is een heldere en prikkelende gedachte, het doet reflecteren op mogelijk eigen wreedheid of gewelddadigheid als opvoeder en waarschuwt voor een mogelijke hele negatieve invloed van ons handelen op onze kinderen en eigenlijk de hele wereld waarin we leven. Iets wat eigenlijk iedereen zou willen voorkomen.
Miller zet haar pleidooi stevig aan. Allereerst in het eerste deel van het boek, dat gaat over wat ze noemt ‘poisonous pedagogy‘. Ze probeert daadwerkelijk al het onderdrukkende en nare in de opvoeding te benoemen. Het is een term, gebaseerd op Katharina Rutschky’s Schwarze Padagogik (in het Engels Black Pedagogy) die daarmee het wrede en kindonvriendelijke van opvoedingsmethodes al wilde beschrijven. Met Rutschky keert ze zich bijvoorbeeld tegen J. Sulzer’s Versuch von der Erziehung und Unterweisung der Kinder en Kruger’s Gedancken von der Erziehung der Kinder. Wat die ten tijde van Kant levende auteurs wilden, is controle krijgen over het kind: het laatste woord hebben, de wil van het kind breken, orde en regelmaat, gezag, het kind sterk maken, respect. En ook al gebeurt dit op een vriendelijke, lieve, meer manipulatieve manier, dan is het effect volgens Miller alsnog hetzelfde. Net zoals wanneer er dingen worden verzwegen of verhaaltjes worden opgehangen aan hele serieuze aangelegenheden, zoals ze onder andere bij (Kants voorbeeld) Basedow ziet. Nog los van wat er door geloof en religie allemaal wordt aangepraat en bewerkstelligt. Het kan allemaal die vicieuze cirkel van onnodig geweld, onderdrukking en wreedheid richting het kind in stand houden. Het effect is dus dat het kind ontzettend in de verdrukking kan komen en traumatisch gedrag kan gaan vertonen. Het tweede deel van dit boek gaat over die effecten, die ze bespreekt aan de hand van Hitler, een moordenaar, en een drugsverslaafde. Het is voor Miller ongeveer de basis voor alles wat slecht is in onze wereld. Ze probeert met voorbeelden de verschrikkelijke uitwerkingen te laten zien die onze opvoeding kan hebben. Al met al een behoorlijk stevig neergezet verhaal dus over de duistere kanten van de pedagogie.
Dit boek is deels geschreven als reactie op brieven die ze ontving na een eerder boek, in het Nederlands vertaald als ‘Het drama van het begaafde kind‘. Een boek waarin ze het opnam voor het getalenteerde kind, dat het narcisme van de onderzoekers bevredigt en ouders gelukkig maakt en zo al hun theorieën bevestigt, maar alleen maar functioneert op basis van ‘lege’ en ‘valse’ zelfbeelden. Het ergste daarvan vindt ze dat deze kinderen zelf desgevraagd zullen aangeven een gelukkige jeugd te hebben gehad omdat ze helemaal zelf in die zelfbeelden zijn geloven. Eigenlijk werd hier dus al de verhullende werking van de bovengenoemde vicieuze cirkel al uitgewerkt, wat als argument gebruik kan worden om te verklaren waarom dit maar door zo weinig mensen wordt herkent en aangevochten. Het verklaart waarom de meeste mensen zullen denken dat het wel mee valt en dat het allemaal heus niet zo erg is. Ze verwijst met name naar Winnicot en Freud in dit boek, maar maakt ook gebruik van Herman Hesse’s Demian om haar punt te onderstrepen, en noemt ook Pestalozzi die zijn eigen kind zou hebben verwaarloost, wat voor haar in zekere zin past bij zijn prachtige onderwijskundige denkbeelden en theorieën – waar dus de schaduwzijde van pedagogische opvoedkundige theorieen zichtbaar wordt. Het doet wat suggestief aan voor de kritische lezer, maar ja volgens haar vergt het ook eerst een poging om uit die vicieuze cirkel te breken om de werking van die cirkel past echt te doorzien. Het is een kwestie van gevoelig worden ervoor, het probleem eerst echt serieus nemen:
Until we become sensitized to the small child’s suffering, this wielding of power by adults will continue to be a normal aspect of the human condition, for no one pays attention to or takes seriously what is regarded as trivial, since the victims are “only children.” But in twenty years’ time these children will be adults who will have to pay it all back to their own children. They may then fight vigorously against cruelty “in the world”—and yet they will carry within themselves an experience of cruelty to which they have no access and which remains hidden behind their idealized picture of a happy childhood.
De kindertijd en onze cultuur
Haar oproep om uit al die narigheid te komen is dus om ervoor te zorgen dat volwassenen niet de ‘ware gevoelens’ van de kinderen onderdrukken, weer meer gevoelig te worden voor het lijden van het kind. In het reine komen met je eigen opgroeien is wat Miller daarvoor nodig acht, juist als docent, opvoeder, ouder of kinderpsychiater, om vervolgens pas open en transparant aan andermans opgroeien te kunnen meehelpen en niet je eigen problemen (wreedheid, trauma’s of wat dan ook) over te dragen op de nieuwe generatie. En zo zet dit boek elke opvoeder of onderwijzer ertoe aan vooral ook een gevecht met zichzelf aan te gaan om de wreedheid van de eigen opvoeding te boven te komen, er op een of andere manier mee in het reine te komen. En het lezen van dit boek kan daarvan het begin zijn. Lees het hele boek via archive.org.Download dit artikel als PDF
Free from Lies Discovering Your True Needs
Since the landmark publication of The Drama of the Gifted Child, no one has been more influential than Alice Miller in empowering adults whose lives were maimed emotionally and physically during childhood. Now Dr. Miller goes even further, presenting groundbreaking theories that enhance communication between therapist and patient and enable adults to express powerful emotions that have been trapped for years. Practical and perceptive, Miller’s work explains what we can expect from therapy, how we can identify the causes of our own pain, and why subconscious pain, unaddressed for decades, manifests itself later as depression, self-mutilation, primal inadequacy, and chronic loneliness. Containing searing excerpts from The Diary of a Mother, in which a mother learns how to communicate honestly with both herself and her daughter, as well as a trove of Miller’s own moving answers to her thousands of readers, Free from Lies is the culmination of a life devoted to healing others.
De opstand van het lichaam: herken de signalen van je lichaam
‘Mijn ervaring heeft me geleerd dat mijn lichaam de bron is van alle vitale informatie die mij een weg naar meer autonomie en zelfbewustzijn heeft gewezen. Pas toen ik de zo lang in mijn lichaam opgesloten emoties mocht toelaten en kon voelen, kwam ik steeds verder los van mijn verleden. Echte gevoelens laten zich niet dwingen. Ze zijn aanwezig en hebben steeds een reden, al blijft die vaak voor ons verborgen. Ik kan mezelf niet dwingen mijn ouders lief te hebben of zelfs maar te eren, wanneer mijn lichaam dat weigert om redenen die het heel goed kent. Wanneer ik me desondanks wil houden aan het vierde gebod, kom ik in de stress, als altijd wanneer ik iets onmogelijks van mezelf eis.’ Alice Miller studeerde filosofie, psychologie en sociologie en was jarenlang psychoanalytica. Sinds 1980 houdt ze zich volledig met schrijven bezig. Ze werd wereldwijd bekend met de klassieker Het drama van het begaafde kind, waarvan in Nederland al meer dan 150.000 exemplaren zijn verkocht. Daarnaast schreef zij onder andere Eva’s ontwaken en Vrij van leugens. Het hoofdthema van al haar boeken is de loochening van het lijden in de kindertijd en de levenslange gevolgen daarvan.
Zoon Alice Miller: ‘Ben over de angst heen om mijn moeder te verraden’
De zoon van Alice Miller, de psychologe die beroemd is geworden door het boek Het drama van het begaafde kind, heeft in een video-interview met Daniel Mackler (opname 2018) laten weten dat zijn moeder haar theorieën niet in de praktijk heeft toegepast.
Miller, die in haar boek probeert om beschadigde volwassen hun kindertijd te laten helen door alsnog de woede te uiten naar de ouders die hun gevoelens hebben onderdrukt, zou Martin Miller helemaal niet hebben opgevoed zoals ze zelf in haar theorie weergeeft. Hij heeft daarom een autobiografisch boek uitgegeven en bewust laten drukken na haar dood. ‘Ik ben over de angst heen om mij moeder te verraden.’
‘Ze is nooit de ideale moeder geweest zoals ze in haar boek heeft beschreven’, vervolgt Miller, die zijn boek begin 2018 heeft uitgebracht. ‘Ze is gechanteerd door haar eigen vader, die voor de Gestapo werkte in de oorlog. Ze heeft een oorlogstrauma opgelopen en daardoor heeft ze zichzelf afgesplitst.’
Volgens de zoon van Miller, die ook psycholoog is, is het ‘normaal’ dat mensen zich afsplitsen na zo’n oorlogstrauma. ‘Maar mijn moeder heeft deze negatieve ervaringen nooit met iemand gedeeld of besproken. Als je dit niet met iemand deelt, dan projecteer je je eigen ervaringen op de volgende generatie. Ze had ervoor in therapie moeten gaan.’
Tot slot wordt Martin, wiens moeder in 2010 in Frankrijk overleed, gevraagd naar wat hij denkt dat de reactie van zijn moeder zou zijn als ze nog zou leven en zijn boek had gelezen. ‘Ze zou mijn boek volledig afwijzen en niet twijfelen om juridische stappen tegen me te ondernemen. Ze zou alle media-aandacht tegen me gebruiken en een oorlog verklaren. Daarom kon ik alleen deze biografie na haar dood uitbrengen.’ https://www.indespiegel.nl/opvoeding/zoon-alice-miller-ben-over-de-angst-heen-om-mijn-moeder-te-verraden
Thou Shalt Not Be Aware Society’s Betrayal of the Child
Originally published in 1984, Thou Shalt Not Be Aware explodes Freud’s notions of ”infantile sexuality” and helps to bring to the world’s attention the brutal reality of child abuse, changing forever our thoughts of ”traditional” methods of child-rearing. Dr. Miller exposes the harsh truths behind children’s ”fantasies” by examining case histories, works of literature, dreams, and the lives of such people as Franz Kafka, Virginia Woolf, Gustave Flaubert, and Samuel Beckett. Now with a new preface by Lloyd de Mause and a new introduction by the author, Thou Shalt Not Be Aware continues to bring an essential understanding to the confrontation and treatment of the devastating effects of child abuse.
