2Doc Kort: Door de bomen
Documentaire waarin de hoogbegaafde scholier Tim wordt gevolgd. Tim stuit ondanks zijn extreme slimheid op grote problemen. Of zijn die daar misschien juist aan te wijten?
Tim zat vaak langdurig thuis omdat het op geen enkele school met hem wilde lukken. Hij raakte er overspannen van verveling: een bore-out. Dit zorgde voor veel stress binnen het gezin, dat bovendien ook steeds meer de kritische benadering door instanties begon te voelen. Om zijn balans terug te vinden ging Tim bushcraften, overleven in het wild, en daarna weer naar school. Op de Mandeville Academy, een internaat voor hoogbegaafde jongeren, volgt hij atypische colleges en denkt hij na over zijn toekomst.
Regie: Marlies Smeenge
Productie: BIND
Deze productie is tot stand gekomen in het kader van Teledoc Campus met steun van NPO-fonds, CoBO en Filmfonds
Malou Wagenmaker 6 februari 2022
Documentairemaker Marlies Smeenge dook in de leefwereld van de zeventienjarige Tim. Hij ging vanwege zijn extreme hoogbegaafdheid twee jaar lang niet naar school. Met haar film ‘Door de bomen’ hoopt Marlies het stigma rondom hoogbegaafdheid te doorbreken.
Wat is jouw eigen relatie met hoogbegaafdheid?
‘Ik heb iemand in mijn eigen omgeving die ook hoogbegaafd is. Hij liep vast tijdens het schrijven van zijn scriptie. Ik vond dat heel frustrerend: je hebt zo veel potentie en als je hoogbegaafd bent, dan kan je toch alles? Maar ik weet nu dat dat helemaal niet zo hoeft te zijn. Zeker als je extreem hoogbegaafd bent. Het is voor mensen met een IQ van 145+, de uitzonderlijk hoogbegaafden, ontzettend arbeidsintensief en soms zelf onmogelijk om zich aan te passen aan niet-hoogbegaafden. Hun brein werkt nou eenmaal anders.
Wilde je ook iets aankaarten met je documentaire?
‘Jazeker. Het lijkt me heel fijn als de film een gespreksstarter kan zijn voor de politiek en het onderwijs. Er vallen nu intelligente mensen uit die hele speciale dingen hadden kunnen bereiken, maar die niet passen in het schoolsysteem. Natuurlijk loopt niet ieder hoogbegaafd kind vast in het onderwijs, maar het zijn er wel schrikbarend veel. Ik hoop met de documentaire het stigma rondom hoogbegaafdheid aan te kaarten. Veel mensen denken dat ouders alleen maar trots zijn als ze een hoogbegaafd kind hebben. Ik heb ouders met tranen in de ogen horen zeggen dat ze liever hadden gehad dat hun kind niet hoogbegaafd was, omdat het leven voor hun kind zo complex voelt.’
Hoe heb je Tim ontmoet?
‘Ik ging ter voorbereiding van de documentaire mee als begeleider op een zomerkamp voor hoogbegaafde kinderen. Ik was op zoek naar een hoofdpersoon in de basisschoolleeftijd. Maar toen ontmoette ik Tim, die ook een begeleider was. Hij organiseerde een wildplukwandeling en wist alles over dingen die de kinderen vonden in het bos: wat het was, hoe oud het was, hoe je het kon gebruiken. Ik was nieuwsgierig: hoe weet hij dit allemaal? Toen ontdekte ik dat hij al twee jaar thuis zat en niet naar school ging, maar wel heel veel tijd in de natuur doorbracht. Ik vond dat een interessant contrast.’
We zien tranen in de ogen van de moeder van Tim als ze vertelt over het moment waarop hij niet het klaslokaal in wil. Hoe belangrijk vind je dat moment in de film?
‘Die scène raakt me nog steeds, ook al heb ik het eindeloos vaak gezien. Er spreekt wanhoop uit: ‘Ja, mijn kind moet naar school vanwege de leerplicht, maar alles zegt in mij: dit is niet goed.’ Als ouder zit je tussen twee vuren: het beste voor je kind willen, maar ook mee moeten doen aan de regels. Er kunnen ook nog andere moeilijkheden zijn voor ouders. Om allerlei extra onderwijs- en ondersteuningskosten vergoed te kunnen krijgen moet iets als een beperking worden aangemerkt, en dat is op dit moment niet zo bij hoogbegaafdheid.’
Tim doet in de film aan bushcraften, de natuur intrekken en de natuurlijke materialen (her)gebruiken die je daar vindt. Waarom wilde je dit terug laten komen in de film?
‘Ik moest gelijk denken aan de film ‘Into the Wild’: iemand trekt de natuur in omdat hij geen plek onder de mensen vindt. Sommige schoolverlaters die extreem hoogbegaafd zijn, krijgen een bore-out of een depressie en komen nauwelijks hun huis nog uit. Ik wilde iemand laten zien die ondernemend is. Het bushcraften laat zien dat Tim allerlei dingen probeert en leergierig is. Het heeft hem uiteindelijk ook geholpen om weer iets aan school te gaan doen bij de Mandeville Academy.’
Tim spreekt jou en de crew soms ook aan tijdens het filmen. Hoe was dat?
‘Dat was eigenlijk niet de bedoeling. Ik had aanvankelijk het idee om als fly on the wall te filmen. Door corona moest de crew mondkapjes op en 1,5 meter uit elkaar. Dan kan je niet meer ‘onzichtbaar’ zijn. Tim denkt over alles na en komt ook met suggesties over hoe en wat we doen in de film. Ik vond het heel ontwapenend om juist die momenten te laten zien. Het laat zien hoe hij nadenkt, hoe zijn brein werkt. Er ging ook wel eens iets mis. Toen we in het bos gingen filmen, zei de cameraman: ‘Doe maar gewoon wat je normaal ook doet.’ Dat nam Tim heel letterlijk: ‘Oké’, zei hij en begon heel hard door het bos te lopen. Binnen mum van tijd waren we hem kwijt, omdat hij als ervaren bushcrafter veel sneller liep dan wij.’
Hoe gaat het nu met Tim en wat vond hij van de film?
‘Goed! Hij volgt nu een aantal vakken op de PIE Academy om zijn vwo-diploma te halen. Daarna wil hij rechten gaan studeren, want hij is heel erg van de kleine lettertjes.
Bij het zien van de film heeft Tim best veel om zichzelf gelachen. Volgens mij was hij wel tevreden. We hebben er ook veel gesprekken over gevoerd: hoe verwoord je bepaalde dingen en wat zeg je daarmee? Tim en zijn moeder wilden niet dat het overkwam alsof ze bepaalde mensen of instanties als schuldige aanwezen en daar gaat de film ook niet over. Het gaat over het probleem van een extreem hoogbegaafde kinderen die zo vastzitten dat ze niet meer weten hoe of wat ze nog moeten proberen om daar weer uit te komen. Ik hoop hier met deze film aandacht voor te vragen.’
https://www.2doc.nl/documentaires/series/2doc/kort/2022/door-de-bomen.html
Meer lezen over dit onderwerp?