Werking coronavaccin van KU Leuven bevestigd in BPRC makaken

Het nieuwe vaccin heeft de voorlopige naam YF-S0 gekregen waarbij YF staat voor yellow fever, de Engelse naam voor gele koorts. S0 staat voor een specifieke vorm van het spike eiwit dat zich aan de buitenkant van het coronavirus bevindt.

photo: Viroloog Johan Neyts

01 Dec 2020 | Terug naar Nieuws, publicaties en jaarverslagen

Image

Het Leuvense vaccin is gebaseerd op het gelekoortsvaccin. Dit vaccin wordt al sinds 1937 gebruikt en is daarmee een van de oudste en veiligste vaccins ter wereld. Wetenschappers van de KU Leuven zijn er nu in geslaagd om het gelekoortsvaccin zodanig om te bouwen dat het bescherming biedt tegen SARS-CoV-2, het virus dat de ziekte covid-19 veroorzaakt.

Het nieuwe vaccin heeft de voorlopige naam YF-S0 gekregen waarbij YF staat voor yellow fever, de Engelse naam voor gele koorts. S0 staat voor een specifieke vorm van het spike eiwit dat zich aan de buitenkant van het coronavirus bevindt.

Testresultaten knaagdieren

Hamsters worden relatief weinig ingezet voor biomedisch onderzoek. Toch zijn ze cruciaal voor covid-19. Hamsters ontwikkelen na blootstelling aan SARS-CoV-2 covid-19 verschijnselen, inclusief longschade en gewichtsverlies. Daarom testte KU Leuven het experimentele vaccin eerst in hamsters. De studie liet zien dat gevaccineerde hamsters hoge concentraties antistoffen hadden en beschermd waren tegen ziekte. Maar juist omdat hamsters relatief weinig worden ingezet, zijn er weinig tools beschikbaar voor diepgaand cellulair immunologisch onderzoek. Voor het in kaart brengen van het immunologisch profiel zette KU Leuven daarom muizen in. Daaruit bleek dat het vaccin naast antistoffen ook een zogenaamde T-helper-1 afweer op gang brengt, welke belangrijk is voor het opruimen van geïnfecteerde cellen.

Snelle aanmaak neutraliserende antistoffen in makaken

Het afweersysteem van knaagdieren lijkt veel op dat van mensen. Toch ondervinden knaagdierstudies soms beperkingen in de vertaling naar andere zoogdieren, zoals de mens. Apen lijken immunologisch meer op mensen. Daarom worden experimentele vaccins vaak getest in apen, met name in makaken. BPRC vaccineerde zes apen met een lage dosis YF-S0. Na zeven dagen kregen ze een tweede dosis. Onderzoek toonde aan dat alle apen een week na de tweede dosis een hoge concentratie antistoffen in het bloed hadden. De antistofconcentratie was vergelijkbaar met patiënten die hersteld zijn van covid-19. Vergeleken met andere coronavaccins was de antistofconcentratie gelijk, zo niet hoger. De snelle aanmaak van antistoffen doet vermoeden dat bij mensen één enkele toediening voldoende zou kunnen zijn voor bescherming tegen het coronavirus.

Bijkomend voordeel van Leuvens vaccin

Bloedonderzoek toonde ook aan dat de apen antistoffen tegen het gelekoortvirus hadden aangemaakt, wat te verklaren is doordat YF-S0 een afgeleide is van het gelekoortsvaccin. Dit bijkomende voordeel kan goed van pas komen in delen van Afrika en Zuid-Amerika waar gelekoortvirus veel voor komt en jaarlijks 30.000 dodelijke slachtoffers maakt.

Alle details nalezen? Dat kan via website van het toonaangevende tijdschrift Nature.

——–

COVID-19 vaccinstudie van KU Leuven gepubliceerd in Nature

01-12-2020

Vandaag publiceerden virologen van het Rega Instituut aan de KU Leuven de resultaten van hun onderzoek naar een kandidaat-vaccin tegen COVID-19 in het wetenschappelijke tijdschrift Nature. De paper bouwt verder op een preprint van het team waarover we eerder dit jaar al berichtten. Het vaccin is gebaseerd op het bestaande vaccin tegen gele koorts, waartegen het dus ook beschermt.

De auteurs deelden in de preprint de resultaten van hun testen op hamsters. “Bij de hamsters die het kandidaat-vaccin kregen, zagen we tot wel een half miljoen keer minder virusdeeltjes dan bij de hamsters uit de controlegroepen.  De dieren bleven ook gespaard van een longinfectie. De longen van de proefdieren uit de controlegroepen waren daarentegen wel duidelijk aangetast”, legde professor Johan Neyts toen uit.

Het kandidaat-vaccin werd getest op hamsters en apen. © Layla Aerts – KU Leuven

In de Nature-publicatie voegde het team ook gegevens toe van testen bij apen. “Bij sommige apen zagen we zeven dagen na de vaccinatie al neutraliserende antilichamen. Na veertien dagen werden hoge titers van neutraliserende antilichamen waargenomen in alle dieren. Dat is zeer snel. Bovendien was het virus bij de gevaccineerde dieren volledig of bijna volledig uit hun keel verdwenen.”

Het team verwacht nu in het tweede kwartaal van 2021 te kunnen starten met klinische studies op mensen. Ze werken daarvoor samen met een gespecialiseerd en geaccrediteerd bedrijf dat het kandidaat-vaccin voor de klinische studies zal produceren.

Diversifiëring in het landschap van COVID-19 vaccins

Hoewel het definitieve vaccin waarschijnlijk pas in 2022 beschikbaar zal zijn, ziet professor Neyts toch enkele belangrijke voordelen. “Een vaccin dat werkt tegen zowel COVID-19 als gele koorts zou een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de WHO-campagne om gele koorts uit te roeien tegen 2026”, vervolgt Neyts. “Zeker nu we weten dat er in Azië muggensoorten zijn die het gele-koortsvirus kunnen overdragen.”

Het vaccin biedt al bescherming na één dosis, in tegenstelling tot veel van de huidige koplopers, waarvoor na een maand een herhalingsvaccinatie nodig is. “Dat heeft belangrijke logistieke gevolgen, met name voor landen met een minder geavanceerde gezondheidszorg”, legt professor Neyts uit. “Daarnaast verwachten we dat het vaccin langdurige bescherming zal bieden tegen COVID-19. Het zou dus een ideale kandidaat kunnen zijn voor herhalingsvaccinaties wanneer de immuniteit afneemt bij mensen die een van de eerstegeneratievaccins hebben gekregen.”

Een vaccin dat werkt tegen zowel COVID-19 als gele koorts zou een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de WHO-campagne om gele koorts uit te roeien tegen 2026.

– Johan Neyts

Tot slot kan het vaccin bewaard worden bij een temperatuur van 2 tot 8 °C, terwijl sommige vaccins een koudeketen nodig hebben met temperaturen tot -70 °C. “Dat is al een hele uitdaging in de westerse wereld, maar het maakt het bijna onmogelijk om grote populaties in afgelegen tropische en subtropische gebieden te vaccineren”, legt Neyts uit.

“Een goedkoop vaccin dat maar één enkele dosis vereist en dat snel beschermt tegen infectie, dat kan worden bewaard en getransporteerd bij koelkasttemperatuur en dat, net als het vaccin tegen gele koorts waarop het is gebaseerd, mogelijks kan resulteren in langdurige bescherming zorgt voor een belangrijke en broodnodige diversifiëring in het landschap van COVID-19 vaccins”, besluit Neyts.

Meer informatie

De studie ‘A single-dose live-attenuated YF17D-vectored SARS-CoV-2 vaccine candidate’ door L. Sanchez Felipe et al. werd gepubliceerd in het tijdschrift Nature.

Lees ons eerdere nieuwsbericht over de preprintversie van deze studie.
Elisa Nelissen, vertaald door Shana Michiels https://nieuws.kuleuven.be/nl/2020/update-covid-19-vaccinstudie-van-ku-leuven-gepubliceerd-in-nature

——-

Virologen KU Leuven selecteren kandidaat-vaccin voor klinische proeven

09-07-2020

Virologen van het Rega Instituut aan de KU Leuven hebben een kandidaat-vaccin ontwikkeld dat hamsters beschermt tegen infectie met het coronavirus SARS-CoV-2. Het is een van de eerste kandidaat-vaccins waarvan in proefdieren een krachtige werking tegen infectie met het virus wordt aangetoond. Het team plant in de winter te starten met klinische studies. In afwachting van peerreview delen de onderzoekers hun resultaten op de preprintserver bioRxiv.

Het team onder leiding van professor Johan Neyts en dr. Kai Dallmeier startte in januari met de ontwikkeling van acht varianten van een vaccin tegen het nieuwe coronavirus. Uit de proeven is één kandidaat-vaccin naar voren gekomen dat bijzonder goed blijkt te werken bij hamsters. Na toediening van dit vaccin was het virus niet of nauwelijks nog detecteerbaar in de longen van de hamsters. 

Om de werkzaamheid van de vaccinkandidaten grondig te kunnen bestuderen, ontwikkelden de virologen eerst een infectiemodel in hamsters. Hiervoor wordt het SARS-CoV-2-virus in de neus van hamsters gedruppeld. De dieren ontwikkelen vervolgens een longinfectie die vergelijkbaar is met COVID-19.

Gezonde hamsters werden eerst gevaccineerd en enkele weken later werd het virus in de neus ingebracht. De controlegroepen kregen het gelekoortsvaccin of een placebo toegediend.

Het kandidaat-vaccin ontwikkeld in het Rega Instituut is een van de eerste waarvan in proefdieren een krachtige werking tegen infectie met het virus wordt aangetoond. © Layla Aerts – KU Leuven


“Bij de hamsters die het kandidaat-vaccin kregen, zagen we tot wel een half miljoen keer minder virus dan bij de hamsters uit de controlegroepen. De dieren bleven ook gespaard van een longinfectie. De longen van de proefdieren uit de controlegroepen waren daarentegen wel duidelijk aangetast”, legt Neyts uit. Bovendien bleek dat zelfs één dosis van het kandidaat-vaccin voldoende was om bescherming te bieden tegen de infectie. Bij meerdere dieren gebeurde dit bovendien al binnen de tien dagen na de vaccinatie.

Het kandidaat-vaccin is gemaakt op basis van het bestaande vaccin tegen gele koorts en kan in de proefdieren dus immuniteit tegen COVID-19 en tegen gele koorts opwekken. In het gelekoortsvaccin werd een stukje van de genetische code van het SARS-CoV-2-virus geplakt. Het team gebruikte dit platform al eerder om kandidaat-vaccins tegen ebola, zika en hondsdolheid te maken.

“Het gelekoortsvaccin heeft zijn effectiviteit al meer dan eens bewezen”, licht Neyts toe. “Het wordt al zo’n tachtig jaar gebruikt en in die periode zijn er al bijna 800 miljoen mensen mee gevaccineerd. Eén dosis van het vaccin resulteert in levenslange bescherming tegen gele koorts. Van de meer dan 160 vaccins die in ontwikkeling zijn tegen COVID-19, zijn wij de enige die gele koorts als basis gebruiken.” 

De hamsters die het kandidaat-vaccin kregen, hadden tot een half miljoen keer minder virus in hun lichaam. De dieren bleven ook gespaard van een longinfectie.

– viroloog Johan Neyts

Uitsteeksels

De prototypes maken gebruik van de genetische code van de typische uitsteeksels op het oppervlak van het coronavirus. Via die uitsteeksels hecht het virus zich aan de cel, waarna het genetisch materiaal van het virus de cel binnendringt. Vervolgens kan het coronavirus zichzelf vermenigvuldigen in de cellen van onze luchtwegen. Het kandidaat-vaccin zet het lichaam onder andere aan om antistoffen te maken tegen deze uitsteeksels, waardoor het virus zich niet meer aan gezonde cellen kan hechten en zich dus ook niet kan verspreiden.

“Om van de acht prototype-vaccins het krachtigste te selecteren, hebben we niet enkel getest welk prototype het meeste antistoffen opwekt bij de hamsters, maar ook welke  de beste bescherming bieden tegen infectie. Hierdoor hebben we meer kans op een succesvolle kandidaat”, aldus professor Neyts. “Enkel door een infectiemodel te gebruiken, kun je te weten komen of één of meerdere dosissen nodig zijn en hoe snel na vaccinatie er voldoende werkzaamheid is.” 

Het kandidaat-vaccin zet het lichaam aan om antistoffen te maken tegen de uitsteeksels van het coronavirus, waardoor het virus zich niet meer aan gezonde cellen kan hechten. © Layla Aerts – KU Leuven

Van preklinische naar klinische tests

“Al snel nadat Chinese onderzoekers de genetische code van SARS-CoV-2 online hadden geplaatst, op 12 januari, zijn we ons prototype beginnen te ontwikkelen”, zegt Neyts. “We zijn uiteraard blij met deze resultaten, al is de eindmeet nog lang niet in zicht. Omdat een experimenteel vaccin uit een onderzoekslaboratorium niet zomaar aan mensen mag worden toegediend, moet een gespecialiseerd bedrijf dat daarvoor geaccrediteerd is, het kandidaat-vaccin nu produceren. Dat gebeurt volgens de strengste kwaliteitsnormen.” Het team is momenteel in gesprek met productiepartners.

“Als alles verder goed blijft lopen, plannen we tegen de winter te beginnen met de eerste klinische studies op mensen”, zegt Kai Dallmeier, die het vaccinteam aanstuurt. “Normaal duurt het minstens tien jaar om een vaccin te ontwikkelen. We werkten dus aan een razendsnel tempo. En we zijn niet alleen: wereldwijd zijn vele vaccins in ontwikkeling. Dat is een goede zaak, want in dit stadium is het belangrijk om op verschillende paarden te wedden. De meeste van die andere kandidaat-vaccins kan je indelen in een paar klassen (zie het bijgevoegde artikel). Er is dus een risico dat als één uit de klasse faalt, andere kandidaten van hetzelfde type ook kunnen falen.”

Lees meer over de verschillende soorten vaccins.

(Lees verder onder de foto)

Er worden gesprekken gevoerd met productiepartners om het kandidaat-vaccin te produceren. © Layla Aerts – KU Leuven


Virusremmers

“Let wel: vaccins bieden enkel bescherming wanneer mensen enige tijd voor de infectie worden gevaccineerd. Ze bieden dus geen oplossing bij zieke mensen. Daarom zijn we tegelijkertijd ook op zoek naar een medicijn voor mensen met COVID-19”, aldus Neyts. “Daarvoor analyseren we momenteel duizenden bestanddelen van bestaande medicijnen, om te kijken of we bepaalde middelen al kunnen inschakelen om de vermenigvuldiging van het virus in COVID-19-patiënten af te remmen.” 

“Enkele medicijnen of combinaties daarvan worden nu verder bestudeerd, eerst bij hamsters. Op die manier hopen we combinaties te kunnen voorstellen voor studies met patiënten. Daarnaast proberen we nieuwe en krachtige virusremmers te ontwikkelen tegen SARS-CoV-2. Daarvoor hebben we al meer dan een miljoen moleculen getest. Het is als zoeken naar een speld in een hooiberg. De stoffen die we identificeren als remmers worden vervolgens samen met medicinaal scheikundigen verder geoptimaliseerd.”

Meer informatie

De studie ‘A potent single-dose live-attenuated YF17D-vectored vaccine against SARS-CoV-2’ door Lorena Sanchez Felipe et al. werd in afwachting van peerreview op de preprintserver bioRxiv gepubliceerd.

Update 1 december 2020: de studie van Johan Neyts en zijn collega’s werd vandaag gepubliceerd in het wetenschappelijk vakblad Nature


Elisa Nelissen

https://nieuws.kuleuven.be/nl/@@search?sort_on=effective&sort_order=reverse&places%3Alist=Rega%20Instituut

Nieuwswebside KU – Leuven https://nieuws.kuleuven.be/

Ontvang persberichten van KU Leuven https://nieuws.kuleuven.be/persdienst/ontvang-persberichten-van-ku-leuven

Aanvraag vertaling/revisie Diensten Rectoraat

De Diensten Rectoraat van KU Leuven kunnen een vertaling (Nederlands-Engels) of een revisie (Engels) aanvragen van onder meer nieuwsbrieven, webpagina’s, nieuwsberichten en beleidsteksten. 

https://nieuws.kuleuven.be/persdienst/aanvraag-vertaling-diensten-rectoraat

——-

Onder leiding van professor Johan Neyts en dr. Kai Dallmeier van het Rega Instituut werd in januari gestart met de ontwikkeling van acht prototypes van een vaccin tegen het coronavirus. Eén daarvan blijkt bijzonder goed te werken bij hamsters en apen.

Dieren die het kandidaat-vaccin kregen toegediend werden niet ziek, en waren ook niet besmettelijk. “Bij de hamsters die het kandidaat-vaccin kregen, zagen we tot wel een half miljoen keer minder virusdeeltjes dan bij de hamsters uit de controlegroepen. De dieren bleven ook gespaard van een longinfectie. De longen van de proefdieren uit de controlegroepen waren daarentegen wel duidelijk aangetast.”

Het vaccin is gemaakt op basis van het bestaande vaccin tegen gele koorts. Daarin werd een stukje van de genetische code van het te bestrijden virus geplakt. Het team gebruikte deze techniek al eerder om kandidaat-vaccins tegen ebola, zika en hondsdolheid te maken. “Van de meer dan 200 vaccins die in ontwikkeling zijn tegen COVID-19, zijn wij de enigen die gele koorts als basis gebruiken.”

In het wetenschappelijke tijdschrift Nature publiceerden de onderzoekers, naast resultaten uit testen bij hamsters, ook resultaten uit testen bij apen. “Bij sommige apen zagen we zeven dagen na de vaccinatie al neutraliserende antilichamen. Na veertien dagen werden hoge aantallen neutraliserende antilichamen waargenomen in alle dieren. Dat is zeer snel. Bovendien was het virus bij de gevaccineerde dieren volledig of bijna volledig uit hun keel verdwenen.”

Het onderzoeksteam verwacht in het tweede kwartaal van 2021 te kunnen starten met klinische proeven op mensen. Het definitieve vaccin zal waarschijnlijk pas in 2022 beschikbaar zijn, maar heeft enkele belangrijke voordelen. Zo biedt het vaccin al bescherming na één dosis, in tegenstelling tot veel van de huidige koplopers, waarvoor na een maand een tweede dosis nodig is. Daarnaast verwachten de onderzoekers dat het vaccin langdurige bescherming zal bieden tegen COVID-19. “Het zou dus een ideale kandidaat kunnen zijn voor herhalingsvaccinaties wanneer de immuniteit afneemt bij mensen die een van de eerstegeneratievaccins hebben gekregen.” https://stories.kuleuven.cloud/nl/verhalen/binnenkort-een-leuvens-vaccin

——-

Viroloog Johan Neyts: ‘Ons vaccin wordt niet het eerste, wel een van de beste’

Viroloog Johan Neyts: ‘Ons vaccin wordt niet het eerste, wel een van de beste’ (Trends vandaag)
Het Rega Instituut in Leuven is de bakermat van remedies tegen hiv, het virus dat aids veroorzaakt. Maar dankzij professor-viroloog Johan Neyts kan Rega ook een cruciale rol spelen in de strijd tegen het SARS-CoV-2-virus dat covid-19 veroorzaakt. Al kijkt Neyts ook al verder dan deze coronacrisis. “Het is onze job ons zorgen te maken.”

Johan Neyts is van vele markten thuis. Met zijn team sleutelt hij aan het Rega Instituut van de KU Leuven aan een zeer beloftevol vaccin tegen covid-19. En hij werkt aan virusremmende middelen. Voor dat laatste werd Neyts ook ingeschakeld door de Bill & Melinda Gates Foundation en heel wat grote farmabedrijven.

Echt succesvol is die koortsachtige zoektocht naar antivirale medicijnen nog niet geweest. Neyts zegt de overheden daarom de wacht aan: nu al moet geïnvesteerd worden in de ontwikkeling van antivirale middelen tegen andere virusfamilies die mogelijk zorgen voor een volgende pandemie.

Gelukkig is er wel opbeurend nieuws van het coronavaccinfront. Het Leuvense vaccin, dat werd ontwikkeld op basis van het zeer efficiënte vaccin tegen gele koorts, wordt zonder tegenslag begin volgend jaar getest op mensen om hopelijk in 2022 op de markt te komen. Flink later dan de vaccins van de grote farmahuizen die al maandenlang met veel mediatromgeroffel worden aangekondigd, maar zich nog moeten bewijzen. De kandidaat-vaccins als die van Pfizer en Moderna, waar Donald Trump erg hoog mee oploopt, zijn gebaseerd op een nieuwe technologie, messenger RNA. “Maar tot op heden werd nog geen enkel vaccin op basis van die technologie goedgekeurd”, merkt de 54-jarige Neyts op. “Dus weten we ook niet hoe lang de immuniteit van zulke vaccins tegen covid-19 zal duren.”

U komt pas later met uw vaccin. Mogen we dan aannemen dat het beter zal zijn dan de vaccins die met veel tromgeroffel voorop lopen?

JOHAN NEYTS. “We verwachten dat het op zijn minst een van de meer krachtige vaccins wordt. De grote vraag bij de ontwikkeling met de vaccins in ontwikkeling is hoeveel mensen ze beschermen. Een aantal van de vaccins zal mogelijk maar 50 of 60 procent halen. AstraZeneca bijvoorbeeld legt de lat op 50 procent, wat ook het minimum is dat de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) vooropstelt. Maar dat betekent dat van de mensen die gevaccineerd zijn en denken dat ze beschermd zijn, slechts de helft echt immuun is. Je hebt dus andere technologieën nodig waarvan je kan verwachten dat die uitkomen op 80 of 90 procent werkzaamheid. Nu, het vaccin tegen gele koorts geeft na één dosis binnen tien tot veertien dagen 95 procent van de mensen levenslange immuniteit. Daarom bouwen wij ons vaccin daarop. Ik spreek als wetenschapper altijd met twee woorden, maar op basis van onze proefdierstudies lijkt het erop dat het vaccin zich grotendeels zal gedragen als het gele koortsvaccin.”

De eerste vaccins kunnen mensen dus op het verkeerde been zetten?

NEYTS. “Dat kan inderdaad een vals gevoel van veiligheid creëren, wat dan weer leidt tot een ander probleem: dat diegenen die niet geloven in vaccins zullen zeggen ‘zie je wel?! Waarom zouden wij ons laten vaccineren’. Er moet dus heel omzichtig omgesprongen worden met het toedienen van vaccins die niet krachtig genoeg zijn. We moeten maken dat die vaccins geen koren op de molen zijn van de anti-vaxxers, de mensen die niet geloven dat vaccins nuttig zijn.”

We verwachten hoe dan ook te veel van de eerste vaccins.

NEYTS. “Ik heb een beetje het gevoel dat mensen denken ‘oké, pakweg op 1 mei arriveert de eerste lading vaccins, en het probleem is opgelost’. Neen dus. We kunnen dan eerst de gezondheidswerkers en de meest gevoelige mensen vaccineren, maar er zullen niet plots 11 miljoen dosissen zijn waarmee je iedereen in één dag kan inenten. Op 1 september volgend jaar zal niet iedereen beschermd zijn tegen dit virus. Het wordt een proces van lange adem.”

En zeggen dat er nog zoveel andere virussen zijn.

NEYTS. “Het is onze job als viroloog om ons daarover zorgen te maken, want ooit hebben we opnieuw prijs met een ander virus. Maar het is ook onze taak, en zeker ook die van de beleidsmakers wereldwijd, om een verdedigingslinie op te bouwen tegen nieuwe virussen die de kop opsteken. Wij moeten de overheden daarvan overtuigen. Neem de mazelen, een kinderziekte waarvan veel mensen nu denken dat die niet ernstig is, terwijl er vorig jaar in Afrika nog ongeveer 150.000 kinderen aan zijn gestorven. Het punt is dat iemand die de mazelen heeft gemiddeld vijftien tot achttien andere mensen besmet. Bij covid-19 is dat twee tot drie. Die familie van de paramyxovirussen, waar naast het mazelenvirus ook bijvoorbeeld het bofvirus en RSV toe behoren, zijn zeer besmettelijk. Uit die familie kunnen ook nieuwe virussen opduiken. Dat hebben we bijvoorbeeld in 1998 en later gezien in Maleisië met het Nipah-virus, dat van vleermuizen via varkens overging op de mens. Ooit kan hetzelfde gebeuren met een ander paramyxovirus. Stel dat het zo’n virus is dat zich veel gemakkelijker verspreidt en vooral jonge kindjes treft… Het lijkt een doemscenario, maar ik denk dat iedereen nu wel beseft dat wat we al die jaren hebben gezegd, namelijk dat uit verschillende families nieuwe virussen kunnen opduiken, echt de realiteit is. Ik wil niemand bang maken, maar ik schets dit scenario om aan te tonen dat we voorbereid moeten zijn. Dat kan alleen maar door voor elk van die families virusremmers te ontwikkelen en klaar te houden. Een vaccin kan je helaas niet op voorhand maken. Dat kan pas als je je vijand kent.”

U zei al in april dat er niet snel een sterke virusremmer voor covid-19 zou zijn. U had overschot van gelijk, want zelfs het veelbesproken Remdesivir, een medicijn tegen ebola van het Amerikaanse Gilead dat heette goed te werken tegen covid-19, werd door de WGO afgeserveerd. Wat schiet er nog over?

NEYTS. “We hebben enkele weken geleden een studie gepubliceerd over favipiravir, een Japans middel tegen griep dat niet langer door patenten wordt beschermd en dus generisch kan worden gemaakt. In hoge dosissen remt dat het virus bij hamsters die zijn besmet met SARS-CoV-2. Als je een geïnfecteerde hamster samenzet met niet-geïnfecteerde dieren die we preventief behandelen, vinden we in de longen niets meer van het virus terug. Dat is zeer interessant, bijvoorbeeld in een gezin waar één iemand ziek is, of bij een uitbraak in een woonzorgcentrum. Dan zou je diegenen die nog niet zijn geïnfecteerd, kunnen behandelen om te voorkomen dat ze ziek worden. Maar voorts zijn er geen echt specifieke virusremmers.

“We zijn hier wel heel intensief op zoek naar andere middelen. We hebben 15.000 à 18.000 moleculen getest die ofwel actieve bestanddelen zijn van bestaande geneesmiddelen of van geneesmiddelen die nu worden ontwikkeld. We vinden daar wel zaken tussen die wat werken in weefselkweekjes. Maar het is niet omdat het werkt in weefselkweekjes dat het ook werkt bij de mens. Hydroxychloroquine, een molecule die onder meer tegen reumatische aandoeningen en malaria wordt ingezet, bleek ook actief in weefselkweekjes en werd meteen wereldwijd gegeven aan mensen zonder te weten of het ook zou werken. Nu is de situatie anders. We hebben nu een proefdierenmodel om zulke stoffen te testen. Wel, in ons hamstermodel hebben we aangetoond dat hydroxychloroquine totaal niet werkt, en favipiravir duidelijk wel. We vinden ook nog andere stoffen in bestaande geneesmiddelen die een beetje werken, we bestuderen ook combinaties ervan, maar daar kan ik nog niet te diep op ingaan.

“Daarnaast zijn we in maart ook gestart met een grote screeningscampagne waarbij we op zoek gaan naar nieuwe actieve stoffen. We hebben al 1,6 à 1,7 miljoen stoffen getest tegen SARS-CoV-2 in een volautomatisch hoogbioveiligheidslabo dat we hier hebben ontwikkeld. Je moet gewoon heel veel testen om iets te vinden dat potentieel heeft. Anders is het maar wat morrelen in de marge. Maar het is zoeken naar een paar spelden in een enorme hooiberg. Nadat we op die manier een paar werkzame stoffen hebben geïdentificeerd, gaan we samen met medicinale scheikundigen sleutelen aan de moleculen tot er hopelijk zeer potente geneesmiddelen uitkomen. Zoiets duurt al snel een paar jaar.”

Hoe kijkt u naar zo’n cocktail van antilichamen, zoals die van Regeneron?

NEYTS. “We hebben dus therapeutische medicijnen als Remdesivir, die je via een infuus toedient, of favipiravir dat je in pilvorm inslikt. Maar je hebt ook antilichamen, die men inspuit, die moeten vermijden dat het virus zich aan cellen hecht. Regeneron heeft er twee gecombineerd. Wij hebben onlangs samen met een Zwitsers-Amerikaans team een artikel in Science gepubliceerd dat aantoont dat virusneutraliserende antilichamen in ons hamstermodel spectaculair goed werken. Ik heb er wel vertrouwen in dat het een heel nuttige mogelijkheid kan zijn om het virus af te remmen. Je zou dan preventief in woonzorgcentra of gezinnen die antilichamen kunnen inspuiten bij al diegenen die in contact zijn gekomen met iemand die positief heeft getest. Maar ook die ontwikkeling heeft tijd nodig. Een aantal bedrijven werken aan de ontwikkeling van antilichamen. We werken daarvoor ook samen met collega’s Xavier Saelens en Nico Callewaert (Ugent/VIB).

Zij hebben lama-antilichamen ontwikkaeld die het virus efficiënt neutraliseren. Ook die werken heel goed in ons hamstermodel. De VIB-spin-off Exevir ontwikkelt ze nu verder.”

Voor Remdesivir is het voorbij?

NEYTS. “Remdesivir is volgens mij geen dode eend. De WGO kwam met een studie die stelde dat het niet werkt, maar kort daarvoor kwam het Amerikaanse NIH (National Institutes of Health, ‘s werelds grootste biomedisch onderzoekscentrum, nvdr) met een andere studie. Patiënten kregen in een zestigtal ziekenhuizen Remdesivir toegediend, en daaruit bleek dat zij vier à vijf dagen minder lang in het ziekenhuis verbleven, maar dat het geen impact had op de mortaliteit. Mogelijk omdat diegenen die overlijden al te ver in het ziekteverloop zaten bij het opstarten van de therapie. In feite zou je een besmet persoon al vroeg in de ziekte moeten kunnen behandelen met virusremmers. Gilead werkt blijkbaar aan andere vormen, zoals een pil of puffer, om het sneller te kunnen toedienen, maar ook dat kost tijd.”

Bent u ontgoocheld over de zoektocht naar krachtige virusremmers?

NEYTS. “Je kunt geen mirakels verwachten. Zeker omdat geen enkel geneesmiddel specifiek ontwikkeld is tegen corona’s. In feite moet je de werkzaamheid tegen corona van die middelen zien als een nevenwerking. Anderzijds weten we wel dat we zo’n potente virusremmer kunnen ontwikkelen, zoals die er bijvoorbeeld is tegen HIV en hepatitis C. Alleen heeft de wereld eerder verzuimd om dat te doen. “Ik heb onlangs een artikel van mezelf uit 2013 nog eens gelezen, kort na de uitbraak van het MERS-coronavirus in het Midden-Oosten. Toen al zeiden we dat we pan-coronamiddelen nodig hadden omdat ooit een ander coronavirus zou komen. Om maar te zeggen dat ik niet verrast ben door deze pandemie.”

Wordt uw werk naar waarde geschat?

NEYTS. “Ik vermoed van wel, maar ik zit niet te hunkeren naar waardering. Wij moeten gewoon onze plicht en ons werk doen. Mijn enige frustratie heeft te maken met de financiering van ons vaccin. Door de Europese concurrentieregels kunnen overheden maar de helft van onze activiteiten financieren. De andere helft moet van durfkapitalisten komen. En die willen natuurlijk liever dat als ze investeren in een spin-off, er nog andere vaccinkandidaten in de portfolio zitten. Het vergt daarom nogal wat tijd en energie om het businessplan uit te werken en kapitaal op te halen. Onze technologie is ook een soort plug and play, en we hebben dus al andere kandidaat-vaccins in de pijplijn, onder andere een heel werkzaam Zika-vaccin. Dat zit zeker goed, we kunnen ook perfect bijkomende vaccins ontwikkelen. Maar dat betekent veel bij elkaar schrijven en berekenen en marktanalyses maken, terwijl ik mijn volledig aandacht aan covid zou willen geven. Als je ziet met welke enorme bedragen onderzoek in pakweg Engeland, de VS of Duitsland wordt gefinancierd, dan ben ik daar wel wat jaloers op.”

Als expert leest en hoort u ongetwijfeld veel onzin over covid-19?c

NEYTS. “Ik denk vooral aan het feit dat veel mensen, ook beleidsmakers, niet geloven of geloofden dat dit een probleem zou blijven. Zij dachten dat het virus zou verzwakken en ze zich dus niet aan de maatregelen moesten houden. Dat ze de experts niet geloven of geen aandacht besteden aan wat wij zeggen, frustreert mij. En dan zijn er ook de samenzweringstheorieën, zoals dat de Chinezen dit virus hebben gemaakt. Complete onzin. Zo’n virus kun je niet bedenken, zelfs als je de allerbeste virologen ter wereld bijeenzet. Een ander punt is dat er hier en daar mensen zijn die op ons schieten omdat de Gates Foundation een van onze financiers is. Zij stellen dat Bill Gates uit is op winstbejag, of met zijn vaccins mensen ziek wil maken. Ongelofelijk. Ik snap niet dat mensen er ons van beschuldigen van te proberen om mee oplossingen te vinden voor deze crisis.”

Hoe ontsnapt u aan de stress?

NEYTS. “Door te fietsen. Ik zit in een fietsgroepje, net als Geert (Meyfroidt, professor intensivist aan het UZ Leuven, nvdr) die een paar honderd meter verderop woont. We fietsen op zondagochtend, in de zomer met de racefiets, in de winter met de mountainbike. We gaan ook al eens op fietsweekend, bijvoorbeeld naar de Ventoux. En ik heb hier schapen lopen. Ik trek mijn laarzen aan en ga er eens rustig naar kijken. https://rega.kuleuven.be/cmt/jn/press-1/trends-03-nov-20.pdf

———

“Leuvens vaccin ten vroegste in 2022 klaar, maar wel grote voordelen”

Deze week zijn in het vakblad Nature de eerste resultaten verschenen van een onderzoek naar het coronavaccin van het Rega Instituut (KU Leuven). Het vaccin zal ten vroegste in 2022 klaar zijn, maar het is veelbelovend: bij hamsters beschermt het al na 10 dagen. “Andere vaccins bieden pas bescherming na ruim een maand”, zegt viroloog Johan Neyts aan EOS Wetenschap.

Het Leuvense vaccin neemt het vaccin tegen gele koorts als basis. “Toen we het virus in de neus van hamsters druppelden die tien dagen eerder gevaccineerd waren met ons vaccin, bleek dat er in de longen van de meeste dieren geen enkel spoor van het virus terug te vinden was. Dat wijst erop dat een enkele dosis van ons vaccin hen al binnen tien dagen compleet beschermt tegen het virus”, zegt Neyts.

Het vaccin tegen gele koorts beschermt al na een enkele dosis levenslang. Dat kan ook het geval zijn voor het coronavaccin. “De cellulaire immuniteit die wordt opgewekt doet vermoeden dat het vaccin net zoals het gelekoortsvaccin zelf op zijn minst een langdurige immuniteit zal opwekken. Bij sommige andere kandidaatvaccins die op een andere technologie gebaseerd zijn, wordt verwacht dat de immuniteit na een bepaalde tijd zal wegebben, want ook bij de vaccinatie tegen griep zijn de antistoffen al na zes maanden grotendeels verdwenen.”

Een ander voordeel is volgens Neyts dat het vaccin van het Rega Instituut geen reacties zoals een pijnlijke plek op de plaats van de inspuiting of wat koorts teweegbrengt. Dat maakt het interessant voor kinderen. “Momenteel is het nog niet de bedoeling om kinderen te vaccineren, maar uiteindelijk zal dat wel moeten, willen we de pandemie volledig onder de knoet krijgen.” Het vaccin moet ook niet in de diepvries: het kan bij 2 tot 8 graden Celsius worden gestockeerd.

https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20201202_93948826

——-

Deze soorten vaccins worden ontwikkeld in de strijd tegen COVID-19

09-07-2020

De wereld wacht in spanning op één of meerdere vaccins die ons kunnen beschermen tegen het SARS-CoV-2-virus. Alleen als we immuun zijn voor infectie met het SARS-CoV-2-virus , zullen we ons leven weer helemaal kunnen hervatten. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie zijn er momenteel zo’n 150 in ontwikkeling. Vaccinoloog Corinne Vandermeulen van het Leuven Universitair Vaccinologie Centrum (LUVAC) zet de verschillende soorten op een rijtje. 

Dit artikel wordt aangevuld met informatie over COVID-19-vaccins die in Europa worden goedgekeurd.

Het doel van een vaccin is altijd hetzelfde: het immuunsysteem activeren zodat het een voldoende brede bescherming opbouwt en effectief kan reageren als het virus het lichaam binnendringt. “Een vaccin maakt dus gebruik van natuurlijke processen die al in het lichaam aanwezig zijn”, zegt professor Vandermeulen. “In feite fungeert het als een zwengel om die processen op een gecontroleerde manier in gang te zetten.”

Met vaccins beschermen we niet enkel onszelf. “Door vaccins aan iedereen aan te bieden, creëren we groepsimmuniteit. Hierdoor kunnen we kwetsbare personen die niet gevaccineerd kunnen worden of die niet reageren op een vaccin toch beschermen. Een mooi solidariteitsprincipe dat alleen door vaccinatie bekomen kan worden”, aldus professor Vandermeulen.

MAATWERK

Een vaccin maken is echt maatwerk: het moet specifiek ontwikkeld worden tegen de microbe – in dit geval een virus – waartegen bescherming wordt opgebouwd. Daarom konden virologen pas beginnen met hun werk nadat stalen of de genetische code van het coronavirus beschikbaar werden. 

In een vaccin zit telkens minstens één antigeen: een molecuul die een reactie van het immuunsysteem kan opwekken. Dat kan bestaan uit volledige (inactieve) virusdeeltjes of uit stukjes daarvan. Zo gebruiken sommige vaccins die nu in ontwikkeling zijn enkel de uitsteekseltjes waaraan het coronavirus zijn naam te danken heeft. Om de keuze voor de uitsteeksels te begrijpen, moet je eerst weten dat virussen (enkel) bestaan uit genetisch materiaal in een jasje van eiwitten. Ze hebben levende cellen nodig om zich te kunnen vermenigvuldigen. De uitsteeksels van coronavirussen hechten zich aan de wand van gezonde cellen. Hierdoor kan de genetische code van het virus de cel binnendringen. De cel ontcijfert de code, die de instructie bevat om het virus te vermenigvuldigen. Als antistoffen rondom die uitsteeksels gaan zitten, kan het virus zich dus niet aan cellen hechten en zich ook niet vermenigvuldigen. Vervolgens kunnen de T-cellen, het ‘leger’ van ons immuunsysteem, het virus opruimen.

Bij de keuze voor een bepaalde soort vaccin spelen veel elementen mee. Het aantal dosissen is bijvoorbeeld cruciaal: idealiter moet het vaccin maar één keer toegediend worden. Ook de inhoud van het vaccin moet zorgvuldig afgestemd worden: de reactie van het immuunsysteem moet groot genoeg zijn, zodat er voldoende antistoffen klaar zitten in onze slijmvliezen. Zo kunnen ze het virus onmiddellijk blokkeren en word je dus niet besmet. Dat wordt steriele immuniteit genoemd en is de gouden standaard voor alle vaccins.

In totaal zijn er een negental verschillende soorten vaccins. Hieronder bespreken we de soorten die gebruikt worden om infecties met virussen te voorkomen. In het overzicht van de WHO kun je telkens zien welk laboratoria aan welk type vaccin tegen COVID-19 werkt.

LEVEND AFGEZWAKT VACCIN

Professor Vandermeulen: “Het virus wordt in celculturen blootgesteld aan wisselende temperaturen, waardoor het verzwakt wordt en mensen niet meer ziek kan maken. Het virus kan zich wel nog vermenigvuldigen in het lichaam en zo een grotere dosis antigenen verspreiden. Enkele voorbeelden zijn de vaccins tegen gele koorts, rodehond of mazelen.”

Voordeel: meer antigenen zorgen voor een sterkere reactie van het immuunsysteem dan bij een gedood virus.

Nadeel: deze vaccins kunnen niet gebruikt worden bij mensen met een onderdrukt immuunsysteem. Zij kunnen beschermd worden door groepsimmuniteit: als 90 tot 95 procent van de mensen gevaccineerd is, zal de verspreiding van het virus erg beperkt zijn.

VECTORVACCIN

Professor Vandermeulen: “De basis van deze vaccins – vector genoemd – is een al gekend virus dat geen ziekte bij de mens veroorzaakt. Dit kan een onschuldig virus of een levend afgezwakt vaccinvirus (het virus dat in een ander vaccin wordt gebruikt) zijn. In dit virus wordt een antigeen of de genetische code van een antigeen geplakt. Aan de KU Leuven wordt onder leiding van professor Johan Neyts een vectorvaccin ontwikkeld tegen SARS-CoV-2 op basis van het virus dat in het gelekoortsvaccin zit.”

“Het vaccin van AstraZeneca is het eerste vectorvaccin tegen COVID-19 dat werd goedgekeurd voor gebruik in Europa. De vector is een adenovirus dat voorkomt bij chimpansees, maar bij de mens geen ziekte kan veroorzaken. In maart 2021 werd het vectorvaccin van Johnson & Johnson goedgekeurd. Ook hier is de basis een voor de mens onschuldig adenovirus.”

Voordeel: je kan gebruikmaken van gekende vaccins die hun werkzaamheid al bewezen hebben. De onderzoeksfase kan sneller gaan doordat het om gekende technologieën gaat.

Nadeel: doordat het om een genetisch gemodificeerd vaccin gaat, zijn er meer tests nodig voor je naar een klinische studie kan gaan. Sommige van deze vaccins waarbij de vector zich nog kan vermenigvuldigen kunnen net zoals andere levend afgezwakte vaccins niet gebruikt worden bij mensen van wie het immuunsysteem onderdrukt is.

GEÏNACTIVEERDE VACCINS 

Volledig geïnactiveerd vaccin

Professor Vandermeulen: “Dit vaccin wordt gemaakt met een dode versie van het virus dat bestreden wordt. Het virus wordt gedood door het te verhitten of door het in contact te brengen met een stof die schadelijk is voor het virus, bijvoorbeeld formaldehyde. Vooral vroeger werden vaccins met deze techniek gemaakt, zoals bijvoorbeeld het vaccin tegen polio.”

Voordeel: het virus is dood en kan dus geen ziekte meer veroorzaken, en tegelijkertijd zijn alle antigenen aanwezig. Daardoor biedt het een brede bescherming.

Nadeel: omdat het virus inactief is gemaakt en zich niet kan vermenigvuldigen in het lichaam, zijn er doorgaans meerdere dosissen van het vaccin nodig.

Splitvaccin

Professor Vandermeulen: “Voor dit vaccin wordt het virus in stukken geknipt. Alle stukjes van het virus zijn wel aanwezig, maar kunnen toch geen ziekte veroorzaken. Het enige voorbeeld van dit soort vaccin is het griepvaccin.”

Voordeel: Het virus is inactief, terwijl alle elementen aanwezig blijven.

Nadeel: De juiste dosis is moeilijk te bepalen. Bovendien is dit type vaccin niet eenvoudig te produceren.

Proteïnevaccin

Professor Vandermeulen: “Je kunt in plaats van een volledig virus ook een stukje van het virus als antigeen gebruiken. Hiervoor wordt vaak een eiwit van het kapsel van het virus gebruikt: bij coronavirussen is dat het eiwit van de uitsteeksels op het virus (het zogenaamde spike-eiwit). Het hepatitis-B-vaccin is het eerste vaccin dat zo ontwikkeld werd. Pas sinds deze eeuw hebben we de juiste technieken om gericht te zoeken welke antigenen van een virus (of bacterie) geschikt zijn.”

Voordeel: Het is gemakkelijker en dus sneller om een enkel eiwit te produceren dan om een volledig virus te kweken.

Nadeel: Omdat er maar één antigeen wordt gebruikt, heb je ofwel meerdere dosissen nodig, ofwel een hulpstof om een goede immuunreactie op te wekken.

Viral-like particle-vaccin

Professor Vandermeulen: “Dit is een variant van het proteïnevaccin. De antigenen zijn eiwitten die zo worden samengesteld dat ze een lege huls vormen. Ze lijken dus op het virus, maar bevatten geen genetisch materiaal. Van dit type vaccin is momenteel één soort op de markt, namelijk tegen het humaan-papillomavirus.”

Voordeel: Deze vaccins geven een krachtiger signaal aan het immuunsysteem dan wanneer de antigenen los in een oplossing zitten.

Nadeel: De productie is niet eenvoudig: de eiwitten moeten nauwkeurig samengesteld worden om een goede immuunrespons op te wekken. Omdat er maar één of enkele antigenen worden gebruikt, heb je ofwel meerdere dosissen nodig, ofwel een hulpstof.

VACCINS OP BASIS VAN DNA OF RNA

Professor Vandermeulen: “DNA- en RNA-vaccins bevatten niet het antigeen zelf, maar wel de genetische code ervan. Deze code moet tot in een cel of celkern kunnen geraken, omdat de cel de genetische code moet ontcijferen om antigenen te kunnen aanmaken.”

DNA-vaccin

Professor Vandermeulen: “DNA-vaccins moeten tot in de celkern geraken. Dit kan door bij toediening ook een klein elektrisch schokje te geven. Je hebt er dus extra materiaal voor nodig. Voor ontwikkelingslanden is dat onbetaalbaar. Dit type van vaccin zou niet alleen preventief gebruikt kunnen worden, maar ook als therapeutisch vaccin om zieke patiënten te behandelen. Momenteel zijn er echter nog geen DNA-vaccins voor mensen op de markt.”

Voordeel: omdat ze gebruikmaken van natuurlijke celprocessen, zijn ze gemakkelijk te produceren.

Nadeel: DNA-vaccins zijn onmogelijk om wereldwijd uit te rollen: daarvoor is het apparaat om de elektrische pulsen te geven te duur.

RNA-vaccin

“Bij RNA-vaccins zit de genetische code in een vet- of lipidenoplossing. De lipiden versmelten met het celoppervlak, en zo kan de RNA-code tot binnenin de cel geraken. Het is precisiewerk om de juiste lipidensamenstelling te bepalen. Dit is een heel nieuwe techniek die nog maar enkele jaren bestaat. De eerste coronavaccins die in Europa werden goedgekeurd, van Pfizer-BioNTech en Moderna, maken gebruik van deze techniek. De studieresultaten van deze vaccins tonen aan dat ze zeer effectief zijn in het opwekken van bescherming tegen het SARS-CoV-2 virus en ook veilig zijn. De goedkeuring door de geneesmiddelen-authoriteiten van Europa, de VS en het Verenigd Koningkrijk bevestigen de werkzaamheid en veiligheid.”

Voordeel: deze vaccins kunnen sneller gemaakt worden en zijn zuiverder.

Nadeel: RNA-vaccins moeten op zeer koude temperaturen bewaard worden, wat het moeilijker maakt om ze te transporteren.

Helpende hand

Naarmate we ouder worden, werkt ons immuunsysteem minder goed. Een geïnactiveerd of proteïnevaccin heeft dan enkel kans op slagen bij een heel hoge dosis. De beschikbare hoeveelheid antigenen is echter beperkt. Daarom worden hulpstoffen of adjuvantia gebruikt: zij versterken het effect van het vaccin zonder dat je de dosis van het antigeen moet vergroten. De meest gebruikte hulpstof is aluminiumhydroxide is heel veilig en wordt al meer dan 50 jaar gebruikt. Intussen zijn er ook nieuwe hulpstoffen op de markt die een deel van het immuunsysteem een extra boost kunnen geven.

Update 13 januari 2021: het stukje over RNA-vaccins werd aangevuld met informatie over de eerste vaccins die inmiddels op de markt zijn. De zin dat er nog geen RNA-vaccins op de markt zijn werd weggehaald, gezien dit inmiddels wel zo is.

Update 3 februari 2021: het vaccin van AstraZeneca werd toegevoegd aan het overzicht nadat het werd goedgekeurd voor gebruik in Europa.


Elisa Nelissen, Illustraties: © KU Leuven – LIMEL

DIENST PERS- EN BELEIDSCOMMUNICATIE

Follow us on 

Laatste update: 01-04-2021Reacties op inhoud: Persdienst KU Leuven

https://nieuws.kuleuven.be/nl/2020/deze-soorten-vaccins-worden-ontwikkeld-tegen-covid-19

——-

Antibiotica mogelijk nieuw wapen in strijd tegen melanomen

Sommige antibiotica lijken doeltreffend te werken tegen melanomen, een vorm van huidkanker. Dat blijkt uit een studie van KU Leuven. Maar meer onderzoek is nodig.

Antibiotica mogelijk nieuw wapen in strijd tegen melanomen
. © Getty Images

De studie onderzocht het effect van deze antibiotica op tumorcellen die afkomstig waren uit patiënten, en ingeplant werden in muizen. De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in het Journal of Experimental Medicine.

Lees ook

Huidkanker begint meestal niet met een vreemd moedervlekje: waar moet je op letten?

Wanneer melanoomcellen een kankerbehandeling proberen te overleven, stoppen ze met zich te vermenigvuldigen om zich voor het immuunsysteem te ‘verstoppen’. ‘Deze cellen zouden later een nieuwe tumormassa kunnen vormen’, legt kankeronderzoeker Eleonora Leucci (KU Leuven) uit. ‘Maar om de kankerbehandeling te kunnen overleven, moeten die inactieve cellen hun ‘energiefabriekjes’ – de mitochondria – de hele tijd laten draaien. Aangezien mitochondria afstammen van bacteriën die in de loop der tijd in cellen zijn gaan leven, zijn zij heel kwetsbaar voor een specifieke soort antibiotica. Dat bracht ons op het idee om deze antibiotica als middel tegen melanoom te gebruiken.’

Lees ook:

Huidkanker begint meestal niet met een vreemd moedervlekje: waar moet je op letten?

De onderzoekers plantten tumorcellen afkomstig van patiënten in muizen in, die dan behandeld werden met antibiotica, ofwel als enige behandeling, ofwel in combinatie met bestaande anti-melanoomtherapieën. ‘De antibiotica doodden snel veel kankercellen en konden dus worden gebruikt om kostbare tijd te winnen: de tijd die immunotherapie nodig heeft om aan te slaan’, vertelt Leucci. ‘Bij tumoren die niet meer reageerden op therapieën, verlengden de antibiotica de levensduur van de muizen. In sommige gevallen genazen de muizen zelfs.’

Niet zelf experimenteren

De onderzoekers werkten met antibiotica die door toenemende antibioticaresistentie nog zelden gebruikt worden tegen bacteriële infecties. Die resistentie heeft echter geen effect op de doeltreffendheid van de behandeling in deze studie, legt Leucci uit. ‘De kankercellen blijken erg gevoelig te zijn voor deze antibiotica. We kunnen de antibiotica daarom gaan gebruiken als medicijn tegen kanker in plaats van tegen bacteriële infecties.’

Melanoompatiënten beginnen echter beter niet zelf te experimenteren, waarschuwt Leucci. ‘Onze bevindingen zijn gebaseerd op onderzoek op muizen, dus we weten niet hoe doeltreffend deze behandeling is bij mensen. Onze studie vermeldt slechts één geval bij de mens. Een melanoompatiënt kreeg antibiotica om een bacteriële infectie te behandelen, en dit zorgde ervoor dat een resistent melanoom opnieuw reageerde op de standaardbehandeling. Dit resultaat is hoopgevend, maar meer onderzoek en meer klinische studies zijn nodig om het gebruik van antibiotica als kankerbehandeling te bestuderen. Samen met oncoloog Oliver Bechter (KU Leuven/UZ Leuven), die medeauteur is van deze studie, zijn we onze opties aan het verkennen.’ https://www.knack.be/nieuws/gezondheid/antibiotica-mogelijk-nieuw-wapen-in-strijd-tegen-melanomen/article-news-1759615.html?utm_medium=social_knack&utm_source=Twitter&cookie_check=1627512024#Echobox=1626953592-1

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *