Hoe ouder een boom wordt, hoe meer hij waard wordt, voor de natuur en ook voor ons zelf, zeggen de experts…. Maar… (Eén Vandaag)

CDA-leden willen snel een congres * Bestrijdingsmiddelen worden alleen apart van elkaar getest * Monumentale bomen moeten beter beschermd worden
ttps://www.npostart.nl/eenvandaag/24-06-2021/AT_2158939

Eerste 8 min. over keuzes in het CDA
Dan over bestrijdingsmiddelen in onze gewassen en over de problemen die ze mogelijk zijn voor onze gezondheid.
En tenslotte over het beschermen van oude bomen ipv hen te kappen en jonge bomen voor hen in de plaats te zetten, vanwege het feit dat oude bomen meer zorg nodig hebben en men het lastig vindt die zorg te geven.
Bij ong. 20.00 min begint het onderwerp: Zorg voor oude bomen, ipv hen te kappen.

10 bijzondere bomen in Friesland

De witte paardenkastanje bij het Poptaslot in Marssum

Boomnummer: 1678493
Plantjaar: 1840
Omtrek: 475 cm
Hoogte: 19 m

De kastanje bij het Poptaslot in Marssum mag worden gerekend tot de fraaiste bomen in Friesland. Prominent staat hij centraal in de tuin aan de oostzijde van dit pittoreske kasteeltje, dat ook Heringastate wordt genoemd. De tuin is in 1840 ontworpen door de fameuze tuinarchitect L.P. Roodbaard. In dat jaar liet hij de kastanje en enkele omringende esdoorns planten. De takken van de kastanje reiken rondom tot op de grond. Om te voorkomen dat ze afleggers vormen die de moederboom beconcurreren, belet de tuinbaas dat ze gaan wortelen.

De Poppebeam van Jubbega

Boomnummer: 1687584
Plantjaar: 1861
Omtrek: 585 cm
Hoogte: 23 m

Een werkelijk monumentale boom: enorm dik, met een machtige volle kroon, markant langs de weg en de Schoterlandse Compagnonsvaart én met een bijzonder verhaal! Hij vormt een twee-eenheid met een minuscuul vervenershuisje, het onderkomen van een turfsteker en zijn gezin. Nadat dit voltooid was in 1861 plantte eigenaar Berend Oedszes Weidema samen met zijn broer een beukje voor het huis. De boom overschaduwt inmiddels dit huisje volledig.

De beuk staat ook bekend als ‘Poppebeam’: poppe is Fries voor baby. Het is een boom waar volgens overlevering de kindertjes vandaan komen. In vroeger tijden werd een dergelijk verhaal aan kinderen verteld. In Friesland hebben in het verleden minstens twaalf poppebeamen gestaan. Waarschijnlijk werd in een regio een oude, vaak holle boom deze functie toegedicht. De beuk van Jubbega is beslist dik maar nog altijd niet hol! De kinderen werden misschien tussen zijn takken gevonden!

Hollandse Linde bij de Oude Balksterweg, Oudemirdum

Boomnummer: 1682976
Plantjaar: ± 1830 – 1840
Omtrek: 340 cm
Hoogte: 19,6 m

Volgens velen staat de mooiste boom van Gaasterland in een weide aan de Oude Balksterweg bij Oudemirdum. Deze Hollandse linde stond oorspronkelijk bij een boerderij die rond 1910 is afgebroken. De solitaire boom is nu een sieraad voor het landschap. De onderzijde van de linde wordt door het vee heel gelijkmatig ‘afgeschoren’.

De stoere zomereik van Stania State, Oenkerk

Boomnummer: 1682959
Plantjaar: ± 1700 – 1750
Omtrek: 444 cm
Hoogte: 25 m

Op dit fraaie landgoed in Oenkerk staat de mogelijk oudste eik van Friesland; hij zou tussen 1700 en 1750 zijn geplant. Markant is hij zeker, zoals hij met zijn stoere stam en forse kroon rechts voor het landhuis bij de vijver staat. Zijn vroegere, nog dikkere, kompaan aan de andere oever, een rode beuk, is helaas in 2015 gestorven. De eik is de afgelopen jaren teruggelopen in conditie; dit wordt geweten aan grondwateronttrekking. Stania State dateert uit de vroege zestiende eeuw. Het huis en het park kregen hun huidige aanzien in de eerste helft van de negentiende eeuw, toen Lucas Pieters Roodbaard een nieuwe tuin ontwierp, met fraai gebogen waterpartijen, boomgroepen en kronkelende paden.

Marilandicapopulier in de Prinsentuin, Stadsgracht te Leeuwarden

Boomnummer: 1688390
Plantjaar: ± 1842, ook 1870 – 1880 wordt genoemd
Omtrek: 518 cm
Hoogte: 32,4 m

Deze prachtige populier met diep gegroefde stam en talrijke knobbels staat centraal in de Prinsentuin in Leeuwarden. Net als veel parken en tuinen in Friesland is deze ontworpen door de befaamde tuinarchitect L.P. Roodbaard. Mogelijk is de populier ook door hem geplant. Hoewel de boom eerder als zwarte populier (Populus nigra) werd beschouwd, wijst de bladvorm op een Marilandicapopulier (Populus x canadensis ‘Marilandica’), een oude variëteit van de Canadese populier. In de zomer zitten vaak veel mensen in zijn schaduw.

De dikke rode beuken in de Overtuin, landgoed Oranjewoud

Boomnummer: 1692316 (rechts van de ingang)
Boomnummer: 1684808 (Overtuin zuidwest)
Plantjaar: ± 1820
Omtrek: 554 en 575 cm
Hoogte: 25,4 en 27 m

Friesland staat niet bekend om zijn vele oude bomen, maar voor Oranjewoud moet een uitzondering worden gemaakt. Dankzij Albertine Agnes, de weduwe van stadhouder Willem Frederik van Nassau, ontstond hier een rijke bomenoase. Meerdere landgoederen getuigen van deze historie. De Overtuin van landgoed Oranjewoud is vrij toegankelijk en een schitterend voorbeeld van een park in Engelse landschapsstijl. Pronkstukken in Oranjewoud zijn verschillende rode beuken, geplant bij tuinrenovatie door Hans Willem de Block van Scheltinga. Allereerst de genoemde twee prachtexemplaren rechts van de ingang en meer achter in de tuin naast een vijver. Andere beuken die het bezoeken waard zijn: boomnummers 1684813 en 1684811. In totaal staan er meer dan tien monumentale groene en bruine beuken in Oranjewoud.

De Hollandse iep bij de Schiere Monnik, park Willemshof, Schiermonnikoog

Boomnummer: 1685271
Plantjaar: ± 1890
Omtrek: 340 cm
Hoogte: 21 m

Het Friese landschap werd vanouds gesierd door veel Hollandse iepen. Deze gracieuze bomen stonden vooral langs wegen en op dijken, maar ook in en rond de bebouwde kom van dorpen en steden. Zo ook in het dorp van Schiermonnikoog. De iep heeft echter zijn voorrangspositie in het open landschap allang verloren door de iepenziekte. Ook op ‘Schier’ sneuvelden talrijke exemplaren. Een stoere overlever staat echter nog steeds op het centrale grasveld tussen het standbeeld van de Schiere Monnik en de bekende walviskaken. Het is een prachtig exemplaar, de dikste nog levende iep op het eiland en met de voor ‘Belgica’ iepen kenmerkende gracieuze vorm met fijne twijgen. Jaarlijks wordt de boom ingeënt tegen de iepenziekte. Het is te hopen dat we ook in de toekomst kunnen blijven genieten van deze echt oude iep! Andere mooie iepen staan aan de Middenstreek in het dorp.

De dikke plataan achter het Lycklamahûs, Hoofdstraat 82 in Beetsterzwaag

Boomnummer: 1684722
Plantjaar: 1838
Omtrek: 530 cm
Hoogte: 29,2 m

In 1838 kwam jonkheer Jan Anne Lycklama à Nijeholt in het Lycklamahûs wonen. Hij liet nog in dat jaar een groot aantal bijzondere bomen planten, waaronder een tamme kastanje met sterk gedraaide stam en een kapitale plataan, inmiddels de dikste van Friesland. De plataan is kerngezond en kan nog lang mee. Platanen groeien sterk en worden op den duur de grootste loofbomen van ons land. Het loont de moeite het park te bekijken, met o.a. goudes, tulpenboom, hemelboom, Japanse honingboom, amberboom en Chinese vleugelnoot.

De lindelaan achter Fogelsanghstate, Kleasterweg 1 in Veenklooster

Boomnummer: 1677523
Plantjaar: 18e eeuw
Omtrek: divers, tot 300 cm
Hoogte: 24 m

Het buitenhuis Fogelsanghstate, waarvan de oudste delen stammen uit 1640, is vele malen van gedaante veranderd. Een bekend element in de tuin van het landhuis is de sierlijke houten brug, die zich halverwege boven het water in tweeën splitst. Deze brug leidt via een majestueuze lindelaan naar de achterzijde van het huis. Voorheen was deze laan bedoeld als loofgang, ook berceau genoemd. In 1972 zijn verschillende bomen uit de laan door een storm omgewaaid. Enkele van deze bomen zijn gekortwiekt en weer overeind gezet en staan er nog steeds. Een fraai staaltje van bomenwerk en bomenliefde. De lindelaan is te benaderen via de driepuntsbrug, maar staat op privéterrein. De echte boomliefhebber krijgt echter de kans de laan van dichtbij te bewonderen, gewoon door dit even te vragen…

De moerbei bij de kerk, Kerkstraat 2 in Dokkum

Boomnummer: 1678502
Plantjaar: 1750
Omtrek: ca 120 cm
Hoogte: 6 m

Dokkum is vooral bekend van de moord in 754 op de eerste missionaris in Nederland, Bonifatius. Naast de kerk in het prachtige centrum staat een, voor veel mensen onbekende, eeuwenoude en indrukwekkende moerbei. In 1981 heeft de boom een opknapbeurt gehad. Waarschijnlijk stammen enkele stutten onder de zware takken en stalen draadankers die ook aan de kerk bevestigd zijn, uit deze tijd. Voor zijn leeftijd ziet de moerbei er goed uit. Elk jaar draagt de boom nog veel vruchten. Niet veel mensen kennen de smaak van deze vrucht. De vogels profiteren hiervan.

10 bijzondere bomen in Groningen

Zwarte walnoot en tweelingeik Fraeylemaborg

Boomnummer: walnoot 1680911
Plantjaar: ± 1835
Omtrek: 455 cm
Hoogte: 21,8 m

Boomnummer: eik 1689478
Plantjaar: ± 1730
Omtrek: 640 cm
Hoogte: 23 m

In het park bij de fraaie 18e-eeuwse Freylemaborg staan verschillende monumentale bomen. Blikvanger op het gazon achter de borg is een schitterende Amerikaanse zwarte walnoot. Hij heeft een scheve stam en brede kroon. Deze boom is mogelijk bij de herinrichting van het park in de Engelse landschapsstijl rond 1800 aangeplant. De noot is door een boomverzorger behandeld: in de kroon zijn staalkabels aangebracht. De Amerikaanse walnoot wordt duidelijk hoger dan zijn Europese verwant en heeft een opvallende heldergele herfstkleur.

Een tweede topper op de Freylemaborg is de ‘Tweelingeik’. Dit is verreweg de dikste eik van de provincie hij is duidelijk ontstaan door de fusie van twee gelijktijdig geplante eiken. Gezamenlijk vormen ze een imposante boom, waarvan vermoed wordt dat hij al uit de eerste helft van de 18e eeuw dateert.

Platgesnoeide beuk Kornhorn – Grootegast

Boomnummer: 1692296
Plantjaar: 1880-1890
Omtrek: 300 cm
Hoogte: 8 m

Het zal bij het planten niet de bedoeling zijn geweest dat deze beuk zo terecht is gekomen: in de berm van de provinciale weg tussen Kornhorn en Opende. De boom lijkt de laatste uit een groep leibeuken, ooit gepland om de niet meer aanwezige oude boerderij van schaduw te voorzien. De beuk heeft in de loop der jaren schade door aanrijdingen doorstaan. Het is echt een boom die je moet gaan zien, vanwege zijn kracht, zijn vorm en standplaats.

Zwarte populier Heiligerlee

Boomnummer: 1686433
Plantjaar: 1860-70 of na 1873
Omtrek: 620 cm
Hoogte: 32 m

Dat populieren oud kunnen worden en er op respectabele leeftijd nog prachtig bij kunnen staan, bewijst deze populier van Heiligerlee. De boom is mogelijk geplant bij de aanleg van het Graaf Adolf Monument in 1873. In de boeken staat deze boom bekend als een zwarte populier, maar vermoedelijk is het een gewone populier. De onderste takken hangen te hoog om een blaadje voor determinatie te plukken. Dus het is gewoon weer wachten tot de herfst om te kijken welke populierensoort het is.

Beuken Damkerk Hoogezand

Boomnummer: 1680908
Plantjaar: 1830-1840
Omtrek: 416 cm
Hoogte: 25 m

Bij de Damkerk in Hoogezand staat een groep van drie indrukwekkende beuken. Dat men hier twee rode en één groene beuk heeft gecombineerd is opvallend en zal wel niet bedoeld zijn door de planter.

Walnoot Appingedam

Boomnummer: 1684602
Plantjaar: 1891
Omtrek: 346 cm
Hoogte: ± 18 m

Deze okkernoot (walnoot) is een bijzondere en indrukwekkende herdenkingsboom. Volgens de overbuurman van de notenboom is hij geplant voor de hier vroeger staande boerderij, ter herdenking van het in 1891 overleden zoontje van de bewoners.

Pluimiep en goudes Ellerhuizen

Boomnummer: 1679584
Plantjaar: ± 1877 of 1890-1900
Omtrek: 405 cm
Hoogte: 21 m

Boomnummer: 1679585
Plantjaar: ± 1880-1890
Omtrek: 246 cm
Hoogte: 17 m

Een prachtig voorbeeld van een pluimiep! Het betreft hier één van de dikste exemplaren van Nederland. Deze cultivar van de bergiep, met korte, brede en gekrulde bladeren is meestal geënt op de onderstam van een ‘Belgica’ iep. Gelukkig is deze variëteit redelijk resistent tegen de iepziekte. Naast de iep staat ook een mooie goudes, met de indrukwekkende wetenschappelijke naam Fraxinus excelsior ‘Jaspidea’. Deze soort is in Groningen opvallend vaak te zien.

Rode beuk in tuin Iwema Steenhuis Niebert – Marum

Boomnummer: 1688362
Plantjaar: 1810-1820 (of ± 1765)
Omtrek: 645 cm
Hoogte: ± 18 m

Deze zeer fraaie beuk is de dikste beuk van Groningen. Vermoedelijk gaat het hier om een boomboeket: een bundel van drie stammen die met elkaar zijn vergroeid. De beuk staat in de tuin van het enige overgebleven Steenhuis in Groningen.

Kurkboom Oude Pekela

Boomnummer: 1685186
Plantjaar: 1930-1940
Omtrek: 275 cm
Hoogte: 16 m

In een parkje in Oude Pekela staan drie exemplaren van een zelden in Nederland aangeplante boomsoort: de kurkboom. Een prachtige soort, afkomstig uit de Amurvallei in het verre oosten van Siberië en China. In het Landelijk Register van Monumentale Bomen staat ook maar één andere kurkboom, in Arnhem. De kurkboom valt op door de dikke, kurkachtige schors en het samengestelde blad.

Liggende eik Piloersemaborg Den Ham

Boomnummer: 1694805
Plantjaar: 1870-1880
Omtrek: 408 cm
Hoogte: 12 m

In de tuin rond de Piloersemaborg is een zeer bijzondere boom te vinden: hij staat niet, maar ligt! Jaren geleden is deze zomereik omgewaaid. De wortels steken nog recht omhoog. De massieve stam ligt horizontaal. Ook is een afgestorven gesteltak te zien, dit is een zware tak in de kroon van een boom. Toch leeft de eik nog volop. Een enorme hoofdtak vormt een kroon die deels over de omringende gracht hangt; een aantal forse takken steken verticaal vanuit de stam en de gesteltak omhoog. Een prachtig voorbeeld van de levenskracht van bomen! Gelukkig zien de eigenaren, de Stichting Piloersemaborg, dit ook en laten ze de boom rustig doorleven. De Piloersemaborg is de enige overgebleven boerderijborg in Groningen.

Gele kornoelje Museum Appingedam

Boomnummer: 1692453
Plantjaar: 1900-1910
Omtrek: 168 cm
Hoogte: 10 m

Deze gele kornoelje is het grootste, bekende, exemplaar van zijn soort in Nederland. Hij staat te pronken bij de ingang van het Museum Stad Appingedam. Deze inheemse soort is meestal struikvormig; hier is hij uitgegroeid tot een fraaie boom. De uitbundige gele bloei geeft de museumingang in februari – maart een feestelijke sfeer.

10 bijzondere bomen in Drenthe

Dikke eik Beilen

Boomnummer: 1681987
Plantjaar: ± 1750-1800
Omtrek: 507 cm
Hoogte: 23 m

De Dikke eik van Beilen staat op het kruispunt van de Esweg, de Eursingerweg en de Asserstraat. Het is één van de mooiste en bekendste bomen van Drenthe. Ooit is hij geplant om de grens te markeren tussen Beilen en de Es van Eursinge. In 1934 wees de provincie bij het aanleggen van een nieuwe weg op “de wenschelijkheid van het ongerept in stand blijven van den sierlijken eik”. De eik is nog altijd puntgaaf en kerngezond. De vaak aangegeven leeftijd van 300 – 400 jaar lijkt een overschatting; gezien de diktegroei is een plantjaar tussen 1750 en 1800 realistischer.

Paardenkastanje Overcingel Assen

Boomnummer: 1689372
Plantjaar: 1840-1850
Omtrek: 741 cm
Hoogte: 24 m

In het park van het statige landhuis Overcingel staat een reusachtige, meerstammige paardenkastanje. Hij is geplant tijdens de parkvernieuwing in de Engelse landschapsstijl rond 1825. Met stutten en kabels wordt de boom overeind gehouden. Gelukkig maakt hij nog een redelijk gezonde indruk al heeft ook deze kastanje te lijden onder de kastanjemineermot.

De Yde Breukebomen

Boomnummer: 1686757
Plantjaar: 1900-1910
Omtrek: 190 cm
Hoogte: 8 m

In Yde staan de enige ‘breukebomen’ van Nederland: heilige bomen met helende krachten voor lijders aan liesbreuken. Dit volksgeloof gaat terug naar 1830, toen smid Willem Nijenhuis zich met zijn bruid in Yde vestigde. Nijenhuis vertelde aan een boer, die een dochtertje had met een liesbreuk, dat een Duitse dokter liesbreuken genas door drie spijkers in een boom te slaan onder het uitspreken van een spreuk. Als de spijkers de stam waren ingegroeid, zou de patiënt genezen zijn. Nijenhuis liet de boer op diens dringende verzoek drie spijkers slaan in een van de wilgen voor zijn huis en sprak na een diepe buiging voor de boom een vreemde spreuk uit. Enige tijd later genas het dochtertje van de boer. Het gerucht verspreidde zich snel en menig lijder aan hernia of liesbreuk ging naar Yde, kocht van Nijenhuis drie spijkers en sloeg die zo diep mogelijk in de boom, nadat Nijenhuis voor de boom had gebogen en een onverstaanbare spreuk had gemompeld. De kans op genezing steeg als Nijenhuis zelf de nagels in de boom sloeg. Maar dat was aanzienlijk duurder. Helaas bleef in ook veel gevallen genezing uit. Na de dood van Nijenhuis in 1875 heeft dochter Anna de genezingspraktijk voortgezet en in 1882 kleindochter Jantien. De wilgen zijn vervangen door populieren, die weer zijn vervangen door vier linden. Nog twee zijn daarvan over. De laatste spijkers zijn in 1930 in de boom geslagen.

Twee beuken in De Stapel en De Wijk

Boomnummer: groene beuk 1677904
Plantjaar: 1750-1800
Omtrek: 655 cm
Hoogte: 22 m

Boomnummer: bruine beuk 1677894
Plantjaar: 1880-1890
Omtrek: 655 cm
Hoogte: 21 m

Het dorp De Wijk, nabij het riviertje de Reest, is rijk aan ooievaars en monumentaal groen, waaronder veel prachtige beuken. Het bekendst is de oude groene beuk van De Stapel, een boom in zijn laatste levensfase. Met een groot gat in de stam en een afstervend deel van de kroon. Ongetwijfeld speelt zijn leeftijd een rol maar ook verlaging van de grondwaterstand door aanleg van de Ossesluis in de jaren zestig 1 km verderop is van invloed geweest op de conditie van de boom. Maar nog altijd is het een zeer indrukwekkende boom.

Vlakbij staat de even dikke en zeer vitale rode beuk van Eemten, de dikste rode beuk van Drenthe! Deze boom is duidelijk een boomboeket: meerdere beukjes die destijds in één plantgat zijn geplaatst. Beide beuken zijn goed te zien vanaf de weg.

Eik Havezate Mensinge

Boomnummer: 201688104
Plantjaar: 1750-1800
Omtrek: 525 cm
Hoogte: 19,5 m

Ook deze dikste eik van Drenthe is een grensboom: hij gaf de grens van het landgoed Mensinge aan. Een zeer markante boom, met fraaie voet en breed vertakte kroon. Jorn Copijn, de eerste ‘boomchirurg van Nederland’, noemt deze eik een Wodanseik. De naam ‘Wodanseiken’ werd rond 1850 bedacht voor grillige, oude eiken door de romantische landschapschilders Gerard en Johannes Warnardus Bilders. Groepjes kunstenaars hielden ook nachtelijke bijeenkomsten onder de oude eiken.

Rondkopboom Borger

Boomnummer: 1691998
Plantjaar: 1880
Omtrek: 126 cm
Hoogte: 6 m

Deze etagelinde is geplant in 1880 ter gelegenheid van de geboorte van prinses Wilhelmina. Hij bestaat uit twee etages. Etagelindes staan altijd op een centrale plaats in een dorp, op een marktplein of brink. De etages zouden een hiërarchie van God, geestelijkheid en wereld, of hemel, aarde en onderwereld symboliseren.

Beuk hunebed Bronneger

Boomnummer: 1681861
Plantjaar: 1860-1870
Omtrek: 645 cm
Hoogte: 19 m

Bij Hunebed D 21 in Bronneger is een bijzonder fraaie beuk op een bijzondere plek te vinden. Hij groeit tegen het hunebed en past er prachtig bij. De boom is op borsthoogte tweestammig, hogerop zelfs vierstammig. Aan de zuidzijde van de stam zit een grote holte door een uitgebroken tak. Het hunebed is een rijksmonument. In de toelichting heeft de beukenstam de functie van draagsteen overgenomen. Is deze beuk nu ook een rijksmonument? Er vlakbij ligt Hunebed D 22, geflankeerd door een oude eik. Informatie over hunebedden staat op de hunebeddenwijzer.

Fraaie oude eiken zijn ook te zien bij de Hunebed D3 – Midlaren, D 17 – Rolde en D 42 – Emmen.

Grote beuk Dwingeloo

Boomnummer: 1682016
Plantjaar: ± 1750-1800
Omtrek: 665 cm
Hoogte: 31 m

Deze beuk staat bekend als de grootste beuk van Drenthe. Hij staat aan de rand van de (privé)tuin van de pastorie van de Nederlands Hervormde Kerk in Dwingeloo. De boom is goed te zien vanaf de parkeerplaats en een pad ten zuiden van de tuin. De stam maakt in eerste instantie een massieve en gesloten indruk, maar bij nadere beschouwing zijn enkele naden zichtbaar van de bodem tot aan de splitsing. De boom zou dan ook goed een boomboeket kunnen zijn van waarschijnlijk drie beuken die tegelijk in hetzelfde plantgat zijn gezet. Het is onbekend wanneer de boom is geplant. Gedacht wordt aan 1750 – 1800, maar indien het inderdaad een boomboeket betreft, zou de boom na 1800 kunnen zijn geplant.

Hollandse linde t.o. Noordeind 9, Emmen

Boomnummer: 1682311
Plantjaar: 1700-1750
Omtrek: 550 cm
Hoogte: 20 m

Tot de oudste linden van Drenthe behoort dit exemplaar langs de noordelijke uitvalsweg van Emmen. Het Noordeind was het oudste deel van Emmen, hier stonden veel oude boerderijen. Vroeger stond bij de linde een school. Van dit oude dorpsdeel is bijna niets over. Als herinnering aan het verleden siert de linde nu een gazon voor een moderne flat. Deze linde wordt gerangschikt onder de categorie “verwaarloosde snoeivorm”: hij is in het verleden meermalen geknot en weer uitgelopen, wat goed te zien is aan de korte, breed uitlopende stam met zware ribben en de uitwaaierende takken. Deze zijn ook weer geknot en dragen een hoge kroon van jongere takken. Vergroeiingen en weggerotte delen verlenen de boom een markant uiterlijk; hij oogt ook zeker vitaal. Wel is regelmatige snoei te adviseren om het risico van uitbreken van een te zware kroon te beperken.

Zomereiken op grafheuvel Borger

Boomnummer: 1692401
Plantjaar: 1850-1860
Omtrek: 471 cm
Hoogte: 19,5 m

Deze grafheuvel is de laatste uit een rij grafheuvels tussen Borger en Drouwen, daterend tussen 2000 en 1200 voor het begin van onze jaartelling. Op de grafheuvel staat een groep eiken: een oud exemplaar met een aantal jongere bomen. Ze vormen met name in de winter een markant element in het landschap.

10 bijzondere bomen in Overijssel

De Kroezeboom op de Fleringer Es

Boomnummer: 1685128
Plantjaar: 1500-1600
Omtrek: 741 cm
Hoogte: 15,6 m

Een echte veteraan, deze zomereik: oud, hol en een terugtrekkende kroon. Wat zal er wel niet allemaal aan deze boom voorbij zijn gekomen in de loop der eeuwen? Zijn naam ‘kroezeboom’ zegt het al: een boom op een kruispunt, een voor iedereen in het veld zichtbare markering. Zijn exacte leeftijd is niet bekend, maar naar alle waarschijnlijkheid is hij wel zo’n 400-500 jaar. Tijdens de reformatie hielden katholieken bij deze boom geheime kerkdiensten. Op een wagen stonden het altaar en de priester. Dit duurde ongeveer tot 1730. In de 16e en 17e eeuw is er een ‘hilligen huesken’ bij de kerk gebouwd, een kleine veldkapel. Hoewel de eik tot de oudste bomen van Nederland behoort, is hij nog redelijk vitaal. Hij staat ’s zomers redelijk goed in blad en produceert in de herfst nog talrijke eikels.

Bakspiekereik Lattrop

Boomnummer: 1688367
Plantjaar: 1810-1820
Omtrek: 430 cm
Hoogte: 24,6 m

Op ‘Erve Scholten’, behorend bij landgoed Twickel, groeit al meer dan een eeuw deze zomereik door het dak van een ‘bakspieker’ of ‘bakhoes’. Een prima voorbeeld van boombescherming! Dit bakhoes uit 1738 werd gebruikt om brood te bakken. Rond 1900 vroeg pachter Scholten aan de barones van Twickel toestemming om de bakspieker aan de zuidzijde uit te breiden met een varkenshok. Zij weigerde dit omdat daarvoor een forse eik moest worden gekapt. Wel gaf de barones toestemming voor een bouwwerk rondom de boom. De dakpannen zijn rond de stam gelegd en achter de boom was nu ruimte voor 3 of 4 varkens, destijds een flinke uitbreiding van de veestapel. Het resultaat is één van de meest curieuze combinaties van bomen en gebouwen in Nederland. De eik heeft ook blikseminslag doorstaan, de sporen hiervan zijn nog zichtbaar. De eik is een ware attractie. Iedereen is welkom om hem met eigen ogen te aanschouwen. Houd wel rekening met de privacy van bewoners van de boerderij (fam. Helman 0541-297728).

Es in Dwarsgracht

Boomnummer: 1683405
Plantjaar: 1820
Omtrek: 465 cm
Hoogte: 22,6 m

In het moerassengebied van Noordwest Overijssel is Dwarsgracht tegenwoordig een toeristische trekpleister. Een icoon van dit vaardorp is het boerderijtje “De Essebelt” met de meest markante boom van het gebied. Het huis is in 1820 gebouwd. Men vermoedt dat deze dikste es van Overijssel in dezelfde periode is geplant. Daarmee is hij ook de oudste es van Overijssel. Met zijn wortelstelsel heeft hij een forse heuvel opgedrukt en ook de voorzijde van de woning in de hoogte gehouden, terwijl de stallen, meer naar achteren gelegen, nogal waren weggezakt. Met scheuren in vloeren en muren tot gevolg. Recente restauratiewerkzaamheden hebben voorkomen dat het boerderijtje in tweeën scheurt.

Mammoetboom Ledeboerpark in Enschede

Boomnummer: 1678429
Plantjaar: 1880
Omtrek: 742 cm
Hoogte: 31,2 m

Voor onze begrippen is deze boom behoorlijk groot en oud. De mammoetboom kan echter in zijn land van herkomst, Californië, een hoogte bereiken van meer dan 80 m, een stamomvang meer dan 24 m en een leeftijd van 2000-3000 jaar. Dan is deze mammoetboom in het Ledeboerpark nog maar een kleintje. Het Ledeboerpark is een onderdeel van Landgoed Het Wageler en was ooit het domein van de familie Ledeboer. Deze familie heeft zaad van de mammoetboom zelf meegenomen uit Californië en gezaaid naast hun villa. De villa is afgebroken (1956) en de boom is uitgegroeid tot een markante boom. Hij is de op één na dikste mammoetboom van Overijssel.

De reus van de Worp

Boomnummer: 1689658
Plantjaar: 1822?
Omtrek: 658 cm
Hoogte: 35 m

Boomnummer: 1685969
Plantjaar: 1880-1890
Omtrek: 502 cm
Hoogte: 20 m

Canadese populier
Park de Worp ligt in de uiterwaarden van de IJssel tegenover Deventer. Het is één van de oudste stadsparken van Nederland, ontworpen in 1699. De naam De Worp wordt al in 1357 genoemd. Een groot aantal van de eiken, beuken en platanen in het park dateren van een aanplant in 1822, nadat het oude bomenbestand in 1813 was verwoest door het oprukkende Kozakkenleger. Er is toen ook een groot aantal populieren aangeplant. Vermoedelijk dateert deze populier, een ‘Marilandica’, ook uit die tijd. Deze reus is de laatste overgeblevene. Daarmee zou de boom wel eens de oudste populier kunnen zijn in Nederland. De populier is ook vanaf de IJsselkade aan de overzijde duidelijk te zien als vooruitgeschoven boom bij het Park de Worp.

Esdoorn Steenenkamer
Niet ver hiervandaan staat iets voorbij de Bolwerksmolen een indrukwekkende, tweestammige esdoorn. Een van de dikste esdoorns van Nederland.

Apostelenbeuk Lutten

Boomnummer: 1678742
Plantjaar: 1902
Omtrek: 709 cm
Hoogte: 24,5 m

Deze dikke beuk is volgens de verhalen geplant ter herinnering aan de heer H.Th.M. Koster, een in 1902 gestorven geneesheer; zijn graf ligt naast de boom. Er zijn toen waarschijnlijk verschillende bomen in hetzelfde plantgat gezet. Het is een indrukwekkende boom zo midden op de begraafplaats. Door zijn (ongeveer) 12 vertakkingen kreeg hij de naam “Apostelenbeuk”, herinnerend aan de 12 apostelen uit de bijbelse verhalen. Vanwege zijn meerstammigheid is zijn omvang aanzienlijk groter dan dat je bij een beuk van deze leeftijd kan verwachten. Helaas is de beuk al jaren aangetast door de tonderzwam en zal hij hieraan ten gronde gaan (zoals de enorme beuk op de begraafplaats in Doesburg). Echter, dit proces kan lang duren. Tot nu toe komt deze verzamelboom nog redelijk in blad, het ene jaar wat beter dan het andere.

Plataan Potgietersingel Zwolle

Boomnummer: 1689102
Plantjaar: ± 1800
Omtrek: 719 cm
Hoogte: 33,6 m

Deze enorme plataan op de Potgietersingel is met zijn omtrek van ruim 7 meter de dikste boom in het stadscentrum van Zwolle. De boom is zo’n 200 jaar oud. Er wordt gefluisterd dat hij geplant is door Napoleon zelf toen hij met zijn legers in Zwolle was. Nu staat de boom op de parkeerplaats van de Herensociëteit en laat hij goed zien dat een plataan een echte stadsboom is. Hij lijkt op geen enkele wijze gedeerd te worden door de aan zijn voeten liggende bestrating of de vele uitlaatgassen die de omringende auto’s uitstoten.

Kozakkeneik Delden

Boomnummer: 1687019
Plantjaar: 1600-1650
Omtrek: 743 cm
Hoogte: 24 m

De zomereiken van Erve St. Anna hebben veel te vertellen. Allereerst zijn ze oud, volgens het verhaal zijn ze geplant bij de bouw van een boerderij in 1620. Dit was in het begin een armenhuis, ingesteld door de kerk en de graaf van Twickel. In 1813 hadden Russische kozakken hun kampement ingericht in deze omgeving. De dikste eik is toen al hol geweest: de boom diende als schildwachthuisje! Vandaar dat deze de naam ‘Kozakkeneik’ heeft gekregen. En zoals veel oude eiken is ook deze eik door de bliksem getroffen. In de loop der jaren is veel onderhoud aan de bomen gegeven, ze zijn nog immer redelijk vitaal met jonge twijgen in de kroon en een mooie verlaagde kroon. Ook de nieuwbouw van huizen aan de overkant (deze eeuw) hebben ze goed doorstaan. De dikke Kozakkeneik is de op één na dikste eik van Nederland. Behalve deze 2 eiken staan er nog 15 oude eiken bij de boerderij, dus echt een bezoekje waard.

Oosterse plataan Kalheupinkpark in Oldenzaal

Boomnummer: 1679979
Plantjaar: 1840-1850
Omtrek: 547 cm
Hoogte: 18 m

Het Kalheupinkpark is ontworpen door landschapsarchitect Leonard Springer in Engelse landschapstijl en aangelegd tussen 1913-1922. Midden in het park staat een bijzondere oosterse plataan. De onderste takken raken de grond en groeien vandaar verder. Zijn grillige vorm maakt de boom tot een aantrekkelijke plaats. Veel bruidsparen maken in en om de boom hun fotoreportage. In de volksmond heet de boom dan ook de ‘Bruidsboom’. De boom is gedeeltelijk hol en daardoor een prima verblijfplaats voor dwergvleermuizen.

De Kozakkenlinde van Diepenveen

Boomnummer: 1682194
Plantjaar: 1620
Omtrek: 650 cm
Hoogte: 16 m

Langs de IJsseldijk staat deze oude linde. De boom is niet meer zo opvallend, omdat hij in de loop der jaren fors is teruggesnoeid. Maar zeker de moeite waard om even te gaan zien. Het is weer een historische oude boom, die zijn naam dankt aan het Kozakkenleger. Bij de belegering van Deventer door Napoleon in 1813 brak een volksopstand uit. Kozakken te paard werden te hulp geroepen om de Fransen te verdrijven. De linde werd gebruikt als uitkijkpost vanwege het goede zicht op de vestingwallen van Deventer, met name de Noordenbergpoort. Ook hebben Kozakken, aldus de overlevering, hun gesneuvelde paarden bij de boom begraven. Naast de Kozakkenlinde staan enkele eikenstrubben (hakhout) die ook uit de 16de of 17 eeuw stammen.

15 bijzondere bomen in Gelderland

De Poortwachters van Gulden Bodem

Boomnummer: 1677496
Plantjaar: 1650-1700
Omtrek: 750, 718 en 472 cm
Hoogte: 26 m

Volgens een legende zijn deze drie tamme kastanjes in het park Gulden Bodem (Arnhem) door Karel van Egmond, hertog van Gelre geplant. Dit lijkt echter niet waarschijnlijk, de bomen zijn nog geen vijf eeuwen oud. Wel zijn ze door hun omvang, grilligheid en fraaie bast indrukwekkend. Ze staan als ware poortwachters aan het begin van Gulden Bodem, vlakbij kasteel Zijpendaal. In 1852 liet baron Brantsen naast de bomen een rentmeesterswoning bouwen. Deze woning werd geheel verwoest door een inslaande granaat in 1945; de bomen hebben de brand overleefd! Park Gulden Bodem ligt tegenover de parken Zijpendaal en Sonsbeek. Het is zeker de moeite waard om deze parken te bezoeken, er staan schitterende bomen: de hoogste moerascipres en lariksen van Nederland, een tulpenboom, oude eiken en beuken.

De Dikke Boom van Verwolde

Boomnummer: 1680863
Plantjaar: 1550-1600
Omtrek: 775 cm
Hoogte: 24,6 m

De `Dikke Boom´ van Verwolde is de dikste zomereik van ons land! Je kunt hem niet voorbijlopen, er staan talrijke bordjes die je naar de boom leiden. Hij is ook een van de oudste eiken: hij is een tijdgenoot van Willem van Oranje, Shakespeare en Claudio Monteverdi. Het plantjaar is redelijk goed in te schatten, dankzij het verhaal van de molenaar. In 1767 bood een molenaar 275 gulden voor de eik om er twee molenassen van te maken. De boom had toen een omtrek van 40 palm en 8 duim  460 cm. De koop ging niet door en de boom is behouden. De Dikke Boom is een landelijke bekendheid. Gradus ten Pas heeft hem al 1885 geschilderd en hij is op veel oude ansichtkaarten vereeuwigd. Inmiddels is de eik hol en daardoor een woonplaats voor vogels (o.a. kerkuilen) en zeldzame kevers. De conditie van deze veteraan was enige jaren geleden aan het verslechteren, zijn kroon was gehalveerd. Dankzij goed beheer ontwikkelt de boom weer nieuwe takken en produceert hij weer eikels!

Rode beuk in Zaltbommel

Boomnummer: 1681337
Plantjaar: 1810
Omtrek: 690 cm
Hoogte: 22,6 m

Zaltbommel is vooral bekend door zijn machtige kerktoren. Op een van de bastions van deze oude vestingstad is in 1810 de Algemene Begraafplaats Bossche Poort aangelegd. Hierbij is deze rode beuk aangeplant. In het plantgat zijn twee of drie beukjes tezamen geplant met een fraai boomboeket tot gevolg. De reusachtige bovengrondse wortelaanzet kan ontstaan zijn doordat de beuk is aangeplant op een heuveltje dat in de loop van de tijd is verdwenen. Wellicht is dit met opzet zo gedaan om het enorme wortelstelsel te tonen. Deze majestueuze rode beuk is bekend als De Bommelse van de Bossche Poort.

De Kroezeboom van Ruurlo

Boomnummer: 1681337
Plantjaar: 1650-1700
Omtrek: 1025 cm
Hoogte: 22 m

Vroeger stond de Kroezeboom van Ruurlo op een markante plaats op de erfgrens van verschillende akkers. Sinds 1947 staat de boom midden in het dorp in de tuin van Villa Arcadia. Bijzonder, zo’n boom in je voortuin! Deze vierstammige eik is waarschijnlijk niet gevormd door het planten van verschillende boompjes in hetzelfde plantgat als een bomenboeket. De stammen kunnen ook ontstaan zijn uit hetzelfde wortelcomplex. Genetisch onderzoek kan uitsluitsel geven. In elk geval is deze boom van historische waarde: hij wordt een ‘kroezeboom’ genoemd. Mogelijk geplant op de kruising van wegen of als grensmarkering. Ook is hij een van de dikste meerstammige bomen van Nederland.

Oosterse plataan Elden

Boomnummer: 1677658
Plantjaar: 1775-1785
Omtrek: 750 cm
Hoogte: 22 m

Op een steenworp afstand van het reusachtige Gelredome staat aan de Huissensedijk bij het witte kerkje, de Bonifatiuskerk, de mede-dikste oosterse plataan van Nederland. Het dorpje Elden en deze oosterse plataan zijn bij het oorlogsgeweld tijdens de slag om Arnhem gespaard gebleven. De boom heeft een mooie, brede kroon met kronkelende takken. In de stam en de takken zijn al jarenlang grote wonden aanwezig. Deze zijn behandeld en de kroon is verankerd om uitval van de zware takken te voorkomen. In de wonden zijn al jaren zwammen aanwezig. Toch maakt deze oude boom een vitale indruk, zijn conditie is nog altijd goed te noemen.

Kabouterboom Beek

Boomnummer: 1678473
Plantjaar: 1600-1700
Omtrek: ± 850 cm
Hoogte: 25 m

Direct boven de bron in het Kastanjedal staat de Kabouterboom. Het dal ontleent zijn naam aan de boomsoort, de tamme kastanje. De boom dankt zijn naam aan de verhalen die aan de kinderen worden verteld over kabouters die in de gaten en spleten van de holle stam wonen. De omgeving is landschappelijk gezien een bijzonder mooi gebied met een grote rijkdom aan bomen en planten. Deze tamme kastanje stond jarenlang bekend als de dikste boom van Nederland, inmiddels hebben de twee mammoetbomen in Brummen recht op deze titel. Wel lijkt hij de oudste tamme kastanje in ons land te zijn. De Kabouterboom heeft in de loop der tijden veel doorstaan: hij is getroffen door granaatvuur tijdens WO II en door blikseminslag en vandalen hebben vuurtje gestookt in zijn holle stam. De boom heeft zich van al deze rampen toch goed hersteld. Hij staat in de zomer weer vol in blad. Eigenaar Gelders Landschap neemt binnenkort beschermingsmaatregelen tegen de erosie die hier bij felle buien optreedt.

Fladderiep Heure

Boomnummer: 1685088
Plantjaar: 1840-1850
Omtrek: 605 cm
Hoogte: 25 m

In het kleine buurtschap Heure, onderdeel van landgoed Beekvliet (gemeente Borculo) staat een indrukwekkende iep, of beter gezegd: een fladderiep. Deze fladderiep van Heure is de dikste iep van ons land! Het is een indrukwekkende boom, vitaal en in goede conditie. Hij heeft een volle, gezonde kroon en laag reikende takken. De stam heeft onderaan diepe groeven, zogenaamde plankwortels. Deze geven extra stevigheid aan boomsoorten die van nature groeien op de oevers van grote rivieren zoals de fladderiep en de zwarte populier: hierdoor zijn ze bestand tegen overstroming en harde wind. De gevreesde iepenziekte komt bij fladderiepen gelukkig heel weinig voor.

Wodanseiken Wolfheze

Boomnummer: 1678347
Plantjaar: 1550-1700
Omtrek: 400-550 cm
Hoogte: 15-20 m

De Wodanseiken langs de Wolfhezerbeek ten zuiden van het dorp Wolfheze zijn een toeristische attractie. Ze behoren tot de bekendste bomen van Nederland. De eiken zijn niet bijzonder groot, maar met hun 300 tot 465 jaar voor Nederlandse begrippen wel oud; de oudste eik van Europa staat in Denemarken en is mogelijk 1400 jaar. De naam ‘Wodanseiken’ werd rond 1850 bedacht voor grillige, oude eiken door de romantische landschapschilders Gerard en Johannes Warnardus Bilders. Groepjes kunstenaars hielden ook nachtelijke bijeenkomsten onder de oude eiken. De eiken in Wolfheze zijn waarschijnlijk geplant kort na de aanleg van de sprengenbeek (1550) in het heidelandschap van destijds. Nu staan de eiken in een gemengd bos en ogen niet meer zo vitaal. Het zijn veterane bomen vol holtes, die worden bewoond door vogels en vleermuizen. Het aanwezige dode hout is een voedselbron voor veel insecten en paddenstoelen.

Acacia Doorwerth

Boomnummer: 1678344
Plantjaar: 1678
Omtrek: 700 cm
Hoogte: 17 m

De meerstammige acacia op het voorplein van kasteel Doorwerth is de oudste en dikste acacia van Nederland, zelfs één van de oudste van Europa. Volgens het Geldersch Landschap, eigenaar van het Doorwerth, heeft Anton I, rijksgraaf van Aldenburg, in 1687 drie acacia’s op het voorplein van het kasteel geplant ter gelegenheid van de Vrede van Nijmegen. Eén exemplaar staat er nog. Tijdens de slag om Arnhem (september 1944) is de boom zwaar beschadigd en zijn kroon bijna volledig verwoest. De acacia heeft zich op wonderbaarlijke wijze hersteld. De oude boom zakt wel steeds meer scheef. Er is veel inzet om dit monument te behouden. In 2016 is de acacia flink gesnoeid om omvallen te voorkomen.

Mammoetbomen Rhederoord

Boomnummer: 1677567
Plantjaar: 1868
Omtrek: 680 cm
Hoogte: 40,2 m

Het landgoed Rhederoord is een lustoord voor boomliefhebbers. De mammoetbomen in en langs de weide voor het landhuis vormen letterlijk en figuurlijk een hoogtepunt. De bomen staan in twee groepjes van 4 en 6 bomen. De hoogste boom is maar liefst 40,2 m hoog en daarmee één van de hoogste mammoetbomen van Nederland. Ze zijn geplant bij een renovatie van het park in 1868 door de beroemde Duitse tuinarchitect Petzold. Ook van andere boomsoorten staan hier fraaie exemplaren: tamme kastanje, moseik, zomereik, rode beuk, tulpenboom, zilverlinde, nootkacipres en slangeden. Ten oosten van het huis nabij de inrit staan zeer hoge beuken.

De Eik Dalweg

Boomnummer: 1677480
Plantjaar: 1700-1750
Omtrek: 632 cm
Hoogte: 25,4 m

Onder de vele eiken langs de Veluwezoom is die aan de Dalweg in Arnhem wel de meest indrukwekkende: de machtige, 35 meter breed uitwaaierende kroon wordt gedragen door een stoere, gewelfde stam met breed uitlopende wortels. Deze zomereik heeft een ideale standplaats. Langs de helling lopen permanente grondwaterstromen; in droge zomers heeft de boom altijd water binnen bereik en in natte winters heeft hij nooit last van overstromingen. De eik is in de loop van de jaren wel wat takken verloren, deels door lichtconcurrentie van een aangrenzende beuk en een opschietend Douglassparrenbosje. Toch is de kroon nog enorm en zeer vitaal, de eik staat er al decennia lang goed bij. Langs het wandelpad omhoog van Dalweg naar Braamweg is hij van vlakbij te bewonderen.

Groene bedstee

Boomnummer: 1687996
Plantjaar: 1865
Omtrek: 80 cm
Hoogte: tot 7 m

De Groene Bedstee is een bijzonder boomfenomeen: een berceau oftewel een loofgang. Deze berceau ligt als een tweekoppige reuzenrups in het glooiende landschap van Mariëndaal, één van de fraaie landgoederen rond Arnhem. De Groene Bedstee werd in 1865 aangelegd en bestaat uit een dubbele beukenhaag van 650 m lengte. De beuken zijn aan de bovenkant met staaldraad naar elkaar getrokken en worden jaarlijks gesnoeid. Loofgangen zijn geplant in een tijd dat het voor gegoede dames mode was zo blank mogelijk te zijn. Om zich te onderscheiden van werkende mensen die, door hun werk in de buitenlucht, een door de zon gebruinde huid hadden. In zo’n berceau kon men buiten wandelen en toch uit de zon blijven.

Plataan Hemmen

Boomnummer: 1686784
Plantjaar: 1750-1800
Omtrek: 787 cm
Hoogte: 34,8 m

Gelderland heeft aan dikke bomen geen gebrek en daartoe horen ook veel enorme platanen. De dikste gewone plataan staat in de Betuwe in een klein, maar interessant oud kasteelpark in Hemmen aan de Linge. Hier staan o.a. een oude beuk, een Kabouterboom (een omvangrijke en zeer holle oosterse plataan) en deze nog dikkere gewone plataan. Van de echt éénstammige platanen van Nederland is dit de allerdikste! Een enorme knobbel op de stam accentueert de omvang nog extra, maar ook de breed uitlopende voet en een enorme kroon zijn imponerend. De geschiedenis van dit gebied is al oud: in de 12e eeuw werd hier een kasteel gebouwd, in de 13e eeuw een kerkje. Het kasteel werd in de 18e eeuw door brand verwoest, waarna in 1757 een nieuw landhuis werd gebouwd. Vermoedelijk dateert de plataan ook uit die periode. In de Tweede Wereldoorlog werd ook dit huis verwoest, maar de dikke plataan bleef gespaard.

Duizendjarige eik Doornenburg

Boomnummer: 1681174
Plantjaar: 1400-1600
Omtrek: 640 cm
Hoogte: 15 m

Deze boom wordt de ‘Duizendjarige eik’ genoemd. Lokaal staat hij ook al minstens twee eeuwen bekend als de ‘Uiverboom’. Dit vanwege broedende ooievaars in de top. De eik staat op een mooie locatie bij Kasteel Doornenburg. De stam is helemaal hol en aan één zijde open. Deze holte is afgesloten met een stalen hek om vandalisme en brandstichting te voorkomen. Uit beschrijvingen en gravures van begin 19e eeuw is te zien dat de eik ook toen al hol en van hoge leeftijd was. Dit in combinatie met onderzoek aan de jaarringen maakt aannemelijk dat de boom minimaal 400, maar mogelijk zelfs 500 tot 600 jaar oud is. We hebben hier te maken met één van de weinige, echt veterane eiken in ons land; wellicht is hij de senior van de bekende Kroezebomen en de Dikke Boom van Verwolde.

Tamme kastanje Beltrum

Boomnummer: 1684328
Plantjaar: 1853
Omtrek: 667 cm
Hoogte: 18 m

Voor de RK kerk in het centrum van Beltrum staat een knoestige, dikke tamme kastanje. In 2008 is het plein rondom de boom autovrij gemaakt en om de stam een bank geplaatst: de Beltrummers hebben sindsdien een sfeervolle ontmoetingsplaats. In dat jaar werd de boom ook verkozen tot de boom met de X-factor van de gemeente Berkelland. De tamme kastanje en de ernaast staande rode beuk zijn bij de aanleg van de parochietuin in 1853 geplant. De tamme kastanje laat een voor deze soort kenmerkende snelle diktegroei zien. Op zo’n 2 m hoogte is sprake van inrotting van oude stamwonden, maar de boom is toch nog behoorlijk vitaal.

8 bijzondere bomen in Flevoland

De Groene Kathedraal van Almere

Locatie: Google maps link
Plantjaar: 1987

Het is een belevenis om in de Groene Kathedraal van Zuidelijk Flevoland te lopen. 178 Italiaanse populieren geplant volgens de plattegrond van de Kathedraal van Reims. Ontwerper van deze bomenkathedraal is de kunstenaar Marinus Boezem. Waar in Reims zuilen staan, wordt de kathedraal in Almere gedragen door bomen. De bomen hebben nu ongeveer dezelfde hoogte als de zuilen van de stenen kathedraal. Beide kathedralen zijn 150 meter lang en 75 meter breed. De Groene Kathedraal is niet gebouwd voor de eeuwigheid, bomen hebben immers een beperkte levensduur.

Hollandse iepen Urk

Boomnummer: 1683163
Plantjaar: 1920-1930
Omtrek: 264 cm
Hoogte: 24 m

Rondom het Kerkje aan de Zee in Urk en de aangrenzende begraafplaats staan de dikste bomen van het voormalig eiland Urk. De iepen staan dan ook niet met hun voeten in nieuwe grond, zoals de rest van Flevoland. Ze staan op het hoogste punt en vangen veel wind. Daar zijn ze goed tegen bestand. Van de oorspronkelijk 16 bomen zijn er nog 10 over. Enkele iepen zijn geveld door de iepenziekte. Het kerkgebouw is het oudste gebouw van deze plaats, gebouwd in 1786 en eist meestal alle aandacht op. Deze stoere iepen zijn echter ook zeker de moeite van het bekijken waard.

Dodoensiep Lepelaarweg

Locatie: Google maps link
Plantjaar: 1972
Omtrek: 240 cm
Hoogte: 18,50 m

Aan de Lepelaarweg, op een oude stortplaats in Zeewolde staat de dikste Dodoensiep van Europa. Samen met andere iepensoorten is de boom in de jaren zeventig aangeplant als proef: welke bomen zijn bestand tegen de gevreesde iepenziekte. De bomen zijn nog betrekkelijk jong, nog geen 50 jaar. De Dodoensiep is een belangrijke boomsoort aan het worden vanwege zijn weerbaarheid tegen de iepenziekte.

Schietwilg Voorsterbos

Boomnummer: 1688948
Plantjaar: 1940-1950
Omtrek: 338 cm
Hoogte: 21 m

Aan de Voorsterweg van gemeente Marknesse bij het Voorsterbos staat een indrukwekkende, geweldig uitgegroeide schietwilg. Zijn standplaats bestaat tot op heden uit een brede strook met bosplantsoen rond de door anti-kraak bewoonde bebouwing van het voormalige Waterloopkundig laboratorium. Mocht het voormalig laboratorium ooit nog een andere bestemming krijgen, dan is het zaak deze fraaie wilg in te passen in de nieuwe plannen.

Uitgegroeide grensboom Noordoostpolder

Locatie: Google maps link
Plantjaar: ± 1942

Deze wilg in de Noordoostpolder is een uitgegroeide piketpaal, een grensboom. In de drooggevallen Noordoostpolder werden de contouren van land, water en wegen uitgezet met wilgentakken. De tak waar deze bijzondere boom uit is gegroeid werd gebruikt voor het uitzetten van de voormalige Kamperweg tussen Emmeloord en Kampen. Bij de omvorming van de Kamperweg tot de N50 in 1999 is de wilg elders neergelegd. Uit deze liggende boom is een heel wilgenbosje is ontstaan. In 2012 is deze wilg opnieuw tientallen meters verplaatst. Het wilgenbosje doet het prima en het is fraai om te zien hoe scheuten uitgroeien tot bomen.

Oude plataan in Almere

Locatie: Google maps link
Plantjaar: ± 1927 
Hoogte: 15 m

De plataan in het Homeruskwartier in Almere is 90 jaar! Het is een herplant. Begin 2014 kreeg de boom deze nieuwe plek in het Homeruskwartier in Almere Poort. De enorme boom komt uit het zuiden des lands. Eenvoudig was het niet om deze boom in te passen, maar het is goed gelukt. Het is wel even passen en meten geweest voordat hij op de juiste plek was gezet. De plataan is 15 meter hoog en drie keer zo oud als de stad zelf.

Kaukasische vleugelnoot in Lelystad

Locatie: Google maps link
Plantjaar: ± 1975
Omtrek: 240 cm
Hoogte: 20 m

Deze uit de Kaukasus afkomstige vleugelnoot heeft het in de vette klei van de Flevopolder prima naar zijn zin. Al is hij in de ogen van veel boomliefhebbers nog erg jong, de boom valt in deze omgeving van nieuw land en nieuwbouw op. Hij is al behoorlijk hoog en zijn kroon waaiert mooi uit, in de zomer vol met groene, hangende slingers van vruchten. Van nature vormt hij veel wortelopslag. Deze Kaukasische vleugelnoot staat mooi vrij, hij heeft alle kans om uit te groeien tot een monumentale boom.

Japans iepenbos

Locatie: Google maps link
Plantjaar: 1977

Ietwat verborgen in het Horsterwold staat aan de Groenewoudseweg te Zeewolde een uniek bos(je): dit is het grootste Japanse iepenbos buiten Japan. In zijn zoektocht naar resistente iepen heeft Hans Heybroek (iepenspecialist) in 1976 een reis gemaakt naar Japan. Om daar geschikt materiaal te vinden voor het ontwikkelen van een iepziekte-resistente iep. De Japanse veldiep (Ulmus japonica) is zo’n boom en hij is geschikt voor ons klimaat. Hij kan tegen natte standplaatsen en heeft het bladformaat en de statuur van de Hollandse iep. De Japanse iep gedijt onder de Nederlandse omstandigheden uitstekend, zoals we in het enige Japanse iepenbos van Europa kunnen aanschouwen.

10 bijzondere bomen in Utrecht

De 1000-jarige linde van Achterberg

Boomnummer: 1683006
Plantjaar: ± 1650
Omtrek: 603 cm
Hoogte: 15 m

Deze linde met een omtrek van 603 centimeter, is zeker geen 1000 jaar oud. Wel wordt ingeschat dat hij meer dan 350 jaar geleden is geplant. Zijn groeiplaats was de voorburcht van kasteel Levendael. Onder lindes werd rechtgesproken, een Oud-Germaans gebruik. Het kasteel is omstreeks 1820 gesloopt en vervangen door een boerderij. In 1922 was de boom al zo bekend, dat hij vermeld is in de koopakte: ‘dat de koper(s) en diens rechtsopvolger(s) deze linde moet(en) laten staan en het leven en de groei van deze boom niet mag (mogen) verkorten of vernietigen.’

In 1965 stond de linde op de nominatie gekapt te worden, wegens zijn slechte conditie. Het is aan de gebroeders Copijn te danken dat er boomtechnische maatregelen zijn genomen. Dit betekende tevens de introductie van het vak boomverzorging (boomchirurgie) in Nederland. De linde staat er vandaag de dag nog goed bij, al is de stam van binnen geheel hol. In het midden is inmiddels een nieuwe stam opgeschoten.

De zomereiken Adam en Eva op Stoutenburg

Boomnummer: 1682094
Plantjaar: 1620-1660
Omtrek: Eva 550 cm en Adam 660 cm
Hoogte: ± 20 m

Landgoed Stoutenburg is een kasteelplaats uit de 13e eeuw. Het huidige landhuis dateert uit 1888. Op het landgoed staan twee indrukwekkende eiken, ze behoren tot de dikste en oudste zomereiken van Nederland. De eiken worden Adam en Eva genoemd. Volgens de overlevering zijn de eiken geplant ter nagedachtenis aan raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt. Hij bewoonde het landgoed vanaf 1615 totdat stadhouder Maurits hem in 1619 liet ombrengen. Of de bomen ook echt uit die tijd dateren is niet bekend, wel lijkt een leeftijd van meer dan 350 jaar reëel. De eiken staan ten zuiden van de oprijlaan, net over de sloot achter een hek. Vanaf de oprit zijn ze goed te zien.

Japanse notenboom Oude Hortus Utrecht

Boomnummer: 1686131 
Plantjaar: ± 1770
Omtrek: 442 cm
Hoogte: 21,2 m

De Ginkgo, oftewel Japanse notenboom, uit de Oude Hortus is de oudste van Europa. De universiteitstuin werd in 1636 aangelegd met geneeskrachtige kruiden ten behoeve van de opleiding geneeskunde. Carolus Linnaeus heeft de hortus tussen 1735 en 1737 bezocht, maar in zijn beschrijvingen van de aanwezige planten noemt hij de Ginkgo niet. Wel wordt de boom in 1887 beschreven door de Duitse botanicus Ehrhart; de boom is dan 5 meter hoog. Ginkgo’s zijn tweehuizig, er bestaan dus mannelijke en vrouwelijke bomen. Deze boom is een mannelijke boom. Rond 1830 heeft men een vrouwelijke ent in de boom geplant. De notenboom is nu in staat vruchten voort te brengen. De boom is een lust voor het oog, vooral in de herfst. De hele hortus is trouwens een bezoek waard met een doodsbeenderenboom, wintergroene eik, Chinese moerascipres, vaantjesboom en nog veel meer.

De zomereik van kasteel Amerongen

Boomnummer: 1681304
Plantjaar: ± 1680
Omtrek: 592 cm
Hoogte: 36,2 m

Rondom kasteel Amerongen staan veel grote eiken. Eén valt er echter in het bijzonder op door zijn kaarsrechte en hoge stam van 35 meter en stamomtrek van bijna 6 meter. Door zijn hoogte valt het niet zo op dat de boom zo’n grote stamomtrek heeft. Waarschijnlijk is de zomereik rond 1680 geplant. In 1673 werd het kasteel door de Fransen verwoest. In 1677 begon men met de herbouw van kasteel Amerongen. De eik stamt uit die tijd. In de kasteeltuin staan nog meer bijzondere, monumentale bomen: een eeuwenoude beverboom (Magnolia) en in een verloren hoekje een oeroude tamme kastanje. Een van de mooiste beukenberceaus (loofgang) staat in Amerongen.

Paardenkastanje Zusterplein Zeist

Boomnummer: 1681136
Plantjaar: 1825
Omtrek: 526 cm
Hoogte: 20 m

In 1736 kwam Graaf Von Zinzendorf, stichter van de Evangelische Broedergemeente, vanuit Hernhut naar Zeist. Met toestemming van de kasteelheer, Cornelis Schellinger, kon deze nieuwe kerkgemeenschap zich in 1745 in de tuinen van Slot Zeist vestigen. Daar ontstonden het Broeder- en Zusterplein; het in 1768 gebouwde kerkgebouw is nog steeds het centrum van de Evangelische Broedergemeente in Nederland.

De witte paardenkastanje op het Zusterplein is een waar kunstwerk. De boom is ooit scheef gaan hangen, zodat de onderste takken op de grond steunen. En de hoofdstam is vanaf 3 meter vijfstammig. Deze kastanje is een variëteit, hij bloeit met dubbele bloemen (dubbelbloemige kastanje of Aesculus hippocastanum ‘Baumannii’). De boom is de dikste dubbelbloemige paardenkastanje van Nederland. Het is echt de moeite waard om deze boom te bekijken. Evenals de andere monumentale bomen bij Slot Zeist: linden, beuken en moerascipressen en de dubbele rij zomereiken van de hoofdlaan.

Capitein ter Zee beuk in Vianen

Boomnummer: 1678090
Plantjaar: 1829
Omtrek: 700 cm
Hoogte: 22 m

Een enorme rode beuk op de begraafplaats aan de Sparrendreef in Vianen. Hij staat bekend als de ‘Capitein ter Zee’. De beuk is geplant op het graf van de zeekapitein J. Carpentier, overleden op 11 oktober 1829, en zijn echtgenote. De beuk met zijn grote stamomtrek van 7 meter is een van de dikste beuken in Nederland. De boomkroon heeft een diameter van 32 meter. En langzaamaan overgroeit de boom het graf, zoals bomen wel vaker op begraafplaatsen doen. Hopelijk hebben eventuele nakomelingen van de kapitein hier geen bezwaren tegen. Vlakbij de Capitein ter Zee beuk staat een grote taxus. Het zou best kunnen dat deze in dezelfde tijd is geplant als de beuk.

Walnoot op Lekdijk 28 Lopik

Boomnummer: 1678530
Plantjaar: 1810-1820
Omtrek: 380 cm
Hoogte: 15 m

Het is een zeldzame oude walnoot, deze boom langs de Lekdijk in de polder Willige Langerak. Deze wellicht dikste walnotenboom van het rivierenlandschap maakt indruk in het landschap van dijken en rivieren en is goed te zien vanaf de dijk. Bomen op dijken hebben het niet gemakkelijk. Behalve dat ze veel wind vangen, moeten ze vaak wijken voor dijkverzwaring. Deze notenboom is echter met grote zorg gespaard gebleven. In 1990 is de top eruit gewaaid tijdens een zware storm. Het lijkt de boom van meer dan 200 jaar oud niet te deren, al is zijn conditie niet meer goed te noemen; soms draagt hij zoveel noten, dat de eigenaren ze weggeven aan voorbijkomende fietsers. Een bijzondere eigenschap van walnotenbomen is dat ze vliegen op afstand houden.

Plataan op schoolplein Schimmelpenninckkade in Amersfoort

Boomnummer: 1677705
Plantjaar: 1820-1830
Omtrek: 598 cm
Hoogte: 26 m

Al heel wat jaren staat deze oude plataan op het schoolplein aan de Schimmelpenninckkade. Hoeveel mensen zullen deze boom niet kennen uit hun schooltijd? Het oude schoolgebouw is inmiddels vervangen, maar de boom van meer dan twee eeuwen oud staat er nog steeds. Sterker nog: hij is bij de nieuwbouw de icoon van het plein gebleven! Zijn kroon is bijzonder mooi en breed: 27 meter in doorsnede. De oude bankjes rondom de boom hebben plaatsgemaakt voor meer kunstzinnige banken. Oude bomen op een dergelijke locatie zijn goud waard! Want wat is er nu heerlijker dan in zijn schaduw te spelen of te luieren? En ook kun je zo’n boom gebruiken in de reken-, teken- en biologieles.

Dijklinde Tull en ‘t Waal in Schalkwijk

Boomnummer: 1683455
Plantjaar: 1782 
Omtrek: 526 cm
Hoogte: 18 m

In de provincie Utrecht staan veel monumentale lindebomen. Bij voorbeeld deze Hollandse linde aan de dijk in Tull en ’t Waal, bij Schalkwijk, gemeente Houten. Hij is vroeger op ruim 3 m hoogte geknot. Vanuit de knotten is een nieuwe nu 20 meter hoge kroon gevormd. De linde is beeldbepalend voor het dijklandschap en was vroeger een bakenboom: oriëntatiepunt voor de schippers op de rivier. Onze oude Hollandse lindes behoren ook tot het waardevolle erfgoed vanuit de oude Nederlandse boomkwekerijgeschiedenis vanaf de late middeleeuwen! In 1943 is de boom door een granaat getroffen, hij heeft zich echter goed hersteld.

De trompetboom Stadswalplantsoen in Amersfoort

Boomnummer: 1678819
Plantjaar: 1900
Omtrek: 361 cm
Hoogte: 15 m

In het Plantsoen Oost bevinden zich de resten van de tweede stadsmuur uit de 14e eeuw. Deze muur werd rond 1388 gebouwd in het noordoosten van Amersfoort, omdat vanuit Gelre de meeste dreiging werd verwacht.Nu is op die oude stadswalresten een bijzonder park aangelegd met schitterende, oude bomen. Achter Binnen de Veste 41 staat deze indrukwekkende trompetboom van ruim 100 jaar. Bijzonder is zijn uitbundige bloei met roomwitte bloementrossen. Ook in de winter is hij goed herkenbaar aan zijn lange peulen. De Amersfoortse trompetboom behoort tot de dikste van Nederland.

10 bijzondere bomen in Noord-Holland

De rode beuk van Westerblokker

Boomnummer: 1687583
Plantjaar: 1810-1820
Omtrek: 743 cm
Hoogte: ± 23 m

Deze 200-jarige rode beuk in Westerblokker behoort zeker tot de indrukwekkendste beuken van ons land. Met de oude stolpboerderij Westerhout vormt hij een schitterend geheel. Dit is de dikste en waarschijnlijk ook oudste rode beuk in West-Friesland. De boom heeft zich goed kunnen ontwikkelen in deze grote tuin op een oude kreekrug met voedsel en ruimte in overvloed. Hij is dan ook kerngezond. De bewoners hebben ook goed voor de boom gezorgd. Bij grote droogte hebben ze de beuk van extra water voorzien. Met zijn brede kroon en laaghangende takken brengt de rode beuk veel mensen grote vreugde. Want wat is er nu heerlijker dan in de boom te klimmen of in schaduw te zitten?

Op Oosterblokker nr. 68 staat bij de pastorie nog een imposante rode beuk, geplant in 1876 (boomnummer 1686842). Deze boom verkeert in matige conditie door de aanwezigheid van dikrandtonderzwammen.

De dikke platanen van het Leidsebosje

Boomnummer: 1686059
Plantjaar: ± 1865
Omtrek: 700 cm
Hoogte: ± 20 m

Op één van de drukste punten van Amsterdam staan de dikste bomen van onze hoofdstad. De twee platanen staan in een miniparkje tegenover het Marriotthotel. Het is bijzonder dat deze bomen van ruim 150 jaar stand weten te houden op deze plek. In 1925 zijn de platanen in verband met de verbreding van de brug enkele tientallen meters verplaatst: onder de kluit werden houten vlonders geplaatst en met lieren zijn de bomen naar hun huidige standplaats verschoven. In het andere deel van het Leidsebosje staan nog meer indrukwekkende platanen (boomnummer 1690846). In één van deze bomen heeft in 1989 een onbekende kunstenaar een beeldje geplaatst: het Zagertje.

De Belastingeiken van ‘s-Graveland

Boomnummer: 1681712
Plantjaar: 1700-1750
Omtrek: 694 cm
Hoogte: 23 m

Boomnummer: 1681713
Plantjaar: 1700-1750
Omtrek: 585 cm
Hoogte: 25 m

De voormalige landgoederen van ’s-Graveland zijn een waar paradijs voor boomliefhebbers. Neem deze twee geweldige zomereiken in het weiland tegenover boerderij Stofbergen. Ze hebben ook nog namen: belastingeiken. Volgens overlevering zou een boer aan het begin van de 20e eeuw hebben verteld dat er ooit vier eiken op dit weiland stonden. Reden om ze hier te planten zou belastingontduiking zijn geweest. Als een stuk land kon worden omschreven als land met bomen, moesten er ‘tienden’ worden afgedragen, voor een weiland was men de dure ‘veetienden’ verschuldigd.

De dikste belastingeik is de dikste zomereik van Noord-Holland. Om beide bomen staan hekken om de stammen te beschermen tegen eetlustige paarden. Vossen laten zich hierdoor niet tegenhouden; zij vinden een goede schuilplek in de holle stamvoet van de dikste boom.

De Olifantsiep van Amsterdam

Boomnummer: 1686172
Plantjaar: 1900-1910
Omtrek: ± 500 cm
Hoogte: 23 m

Amsterdam staat bekend als dé iepenstad van Europa. De hoogste iep van de stad (35 m) staat in de beschutte binnentuin van de Oudemanhuispoort (boomnummer 1692908). Een andere indrukwekkende iep is de zogenaamde Olifantsiep aan de Zeeburgerdijk. Hij dankt zijn naam aan de onderste tak, waarin je de vorm van een olifantenslurf kunt zien. De iep is tweestammig, wellicht zijn er bij het planten twee boompjes in hetzelfde plantgat gezet. Het is een sterke boom: hij staat op een druk kruispunt en enkele jaren geleden heeft een vrachtwagen de slurftak aangereden. De gemeente heeft ingezet op behoud van de gehele boom en daarom een slimme boomstut aangebracht om afbreken van de zware tak te voorkomen. Ook de hevige storm van januari 2018 heeft hij goed doorstaan.

De Zeven Provinciënlinde van Hilverbeek

Boomnummer: 1681714
Plantjaar: 1724
Omtrek: 700 cm
Hoogte: 22 m

Op de buitenplaats Hilverbeek (’s-Graveland) staat voor de monumentale boerderij Stofbergen deze 7-stammige linde met de bijnaam Zevenprovinciënboom, genoemd naar de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden (1588-1794). Het is een schitterend boomboeket, misschien ontstaan doordat de nieuwe eigenaar van de boerderij 7 linden bij elkaar heeft geplant. Of, de boom zou ook kunnen zijn ontstaan uit een afgebroken stronk waaruit 7 nieuwe stammen zijn gegroeid. Hoe het ook zij, de boom komt al in 1783 voor in een gedicht van Willem Haverkorn Willemsz:

“Het geen des wandlaars oog en aandacht op kan wekken
Is dees provintieboom, die ’s landmans wooning dekt
Daar zeven stammen zich tot aan de wolken strekken
En ieder stam zyn kruin tot den hemel strekt.”

Als je met je rug naar de boom staat heb je een prachtig uitzicht op de Belastingeiken (zie hierboven). Zeker dus de moeite waard om eens langs te wandelen.

De Libanonceder in Heemstede

Boomnummer: 1685713
Plantjaar: 1730-1770
Omtrek: 420 cm
Hoogte: 8 m

De oude, scheve Libanonceder staat in de voortuin van Bronsteeweg 59 in Heemstede. Het verhaal gaat dat de Zweedse arts en plantkundige Carl Linnaeus de boom zelf uit Libanon heeft meegenomen en daar geplant: tussen 1735 en 1737 toen hij in Heemstede woonde. Volgens ingewijden is deze boom ook de oudste Libanonceder van Europa. Maar over zijn leeftijd lopen de meningen sterk uiteen. Historisch onderzoek laat zien dat het aannemelijker is dat de boom aan het eind van de 19e eeuw is geplant. In 1984 viel de boom om door een zwaar pak sneeuw. Eigenaren en buurtgenoten waren enorm aangedaan en startten spontaan een financiële inzamelingsactie om de boom behouden. Boomspecialisten hebben vervolgens de boom opgetild en een stevige houten stut aangebracht, waarop de scheve boom kan rusten.

De tulpenboom van Jagtlust

Boomnummer: 1681710
Plantjaar: 1861
Omtrek: 470 cm
Hoogte: 24,2 m

Jaglust is een kleine buitenplaats uit 1660 en heette vroeger ook wel ‘De Laatste Stuiver’. De toenmalige eigenaar Jan Pieter Six heeft voor zijn landgoed in 1861 aan aantal bijzondere bomen gekocht, waaronder deze tulpenboom. De boom heeft prachtige, grillig gevormde onderste takken en een massieve stam. Het is één van de dikste tulpenbomen in Nederland. Ook al weet je niet veel van bomen, als je langs deze boom loopt, raak je zeker onder de indruk van zijn machtige verschijning. Hij staat langs een klein paadje en tegenover het landhuis. Let in het voorjaar goed op de bloemen, die lijken echt op tulpen. Vlak bij deze tulpenboom staat een dikke moerascipres met grote luchtwortels van wel 85 centimeter hoog.

Hollandse linde op heuvel op landgoed Nijenburg, Heiloo

Boomnummer: 1693559
Plantjaar: 1700-1750
Omtrek: 386 cm
Hoogte: 22 m

Landgoed Nijenburg ligt op loopafstand van Alkmaar en is een heerlijk buitengebied. Deze buitenplaats stamt uit de 18e eeuw; het ligt op een verhoging, een zogeheten strandwal: een door de branding opgeworpen zandbank. De graslanden eromheen liggen een stuk lager. De strandwal is daar namelijk afgegraven voor zandwinning. In die tijd is ook de linde op de heuvel geplant. Nijenburg was eeuwenlang in bezit van de families Van Egmond van de Nijenburg en van Foreest; in de 20e eeuw is het aangekocht door Natuurmonumenten. De linde staat er goed bij. Dat hij veel bezoek krijgt is te zien: hij zit onder de graffiti. Een vreemde actie om met spuitbussen je handtekening te zetten op een boom van meer dan 300 jaar.

De dikke knobbelplataan op Heidense Kerkhof in Westwoud

Boomnummer: 1682385
Plantjaar: 1750-1800
Omtrek: 620 cm
Hoogte: 24 m

Een indrukwekkende plataan op een oud kerkhof met de intrigerende naam Heidense Kerkhof; het kerkhof is genoemd naar de oudste kerk van Westwoud, Het HeidenseKerkje. Het oude kerkhof ligt op een wat verhoogd eiland, zo’n 25 centimeter boven NAP. Direct achter het toegangshek staan ter weerszijden twee kapitale beuken. Verder de begraafplaats oplopend, valt als eerste een aantal monumentale bomen op waaronder rode beuken, een treurbeuk en de natuurlijk de dikke plataan met al zijn uitstulpingen. Het is een van de oudste platanen in de regio en de dikste van Noord-Holland. Uit onderzoek blijkt dat de boom mogelijk in 1775 is geplant. Om uitbreken van takken te voorkomen zijn enkele kabels geplaatst. In de boom groeien enkele tonderzwammen. Toch is zijn conditie zeker niet slecht te noemen, de boom gaat hopelijk nog jaren mee.

Knotlinden in Bergen

Boomnummer: 1684982
Plantjaar: 1860-1870
Omtrek: 360 en 420 cm
Hoogte: 4 m

Het Rijksmonument ’t Oude Hof in Bergen stamt uit de 17e eeuw. Het was het buitenverblijf voor Jonkheer Anthonis Studler van Surck. Hierna werd het bewoond door de bekende Bergense familie Van Reenen. Tijdens de WO II is ‘t Oude Hof in beslag genomen door de Duitsers, die er een NSB-burgemeester in plaatsten. Op het binnenterrein staan 2 oude knotlinden. Geen spectaculaire bomen, maar wel een lust voor het oog. Beide bomen zijn zeer hol; de resterende sapbanen en adventiefwortels (soort noodwortels) maken van de stam een waar kunstwerk. Wie weet staan deze bomen er over 100 jaar nog. Om dit te bereiken is het zeker goed om de directe omgeving niet meer te gebruiken als parkeerplaats.

10 bijzondere bomen in Zuid-Holland

Juttepeer in het Heilige Geesthofje

Boomnummer: 1694719
Plantjaar: 1647
Omtrek: 289 cm
Hoogte: 8,2 m

Het Heilige Geesthofje is een oase van rust te midden van de grote stadsdrukte in Den Haag. Deze juttepeer is in 1647 geplant, 31 na de oprichting van het Heilige Geesthofje. Precies in de tijd dat de filosoof Spinoza schuin tegenover de ingang van het hofje woonde. De peer heeft inmiddels de respectabele leeftijd van bijna 400 jaar. Dankzij zijn beschermde omgeving kon deze dikste en oudste juttepeer van Nederland zo oud worden. Kerken stichtten in vroeger eeuwen hofjes voor de armen van de stad: stevige huizen rondom een vierkante binnentuin met groenten, kruiden en (fruit)bomen. Bewoners van hofjes waren hierdoor grotendeels zelfvoorzienend. De vrouwen van dit hofje hebben al die eeuwen veel vruchten kunnen plukken van de perenboom. Ook nu nog draagt hij goed vrucht. Om de boom in goede conditie te houden wordt hij al tientallen jaren goed onderhouden door boomspecialisten. Het Heilige Geesthofje is toegankelijk op werkdagen van 9-12 uur.

De rode beuk van de Groenesteeg

Boomnummer: 1690124
Plantjaar: 1830
Omtrek: 754 cm
Hoogte: 18 m

Deze indrukwekkende beuk is waarschijnlijk geplant tijdens de aanleg van de begraafplaats iets na 1827, nadat op 22 augustus 1827 koning Willem I (opnieuw) het verbod had uitgevaardigd om in kerken te begraven. Gemeenten moesten begraafplaatsen buiten de stadsmuren aanleggen voor 1 januari 1827. Begraafplaats Groenesteeg ligt nog net binnen de oude stadsmuren en is te bereiken via een brug met de toepasselijke naam ‘Laatstebrug’. De rode beuk is bijzonder, vooral vanwege zijn dikke stam. Het is de dikste beuk van Zuid-Holland. De boom kenmerkt zich door zijn talrijke vertakkingen vlak boven de entplaats. Zijn rode kroon is dan ook breed en in evenwicht. Op de begraafplaats staan nog meer oude, grote bomen met in het voorjaar duizenden voorjaarsbloemen aan hun (stam)voeten. Zeker de moeite waard om eens te bezoeken.

Plataan op Romeins fundament

Boomnummer: 1686876
Plantjaar: ± 1690
Omtrek: 740 cm
Hoogte: 27,2 m

De plataan in park Hoekenburg staat op historische grond; de geschiedenis van de omgeving gaat terug tot ver voor het begin van onze jaartelling. De Romeinen vestigden de havenstad Forum Hadrianum op de plek van een eerdere nederzetting van de Kaninefaten, de oorspronkelijke bewoners van ons land. Oude resten van de Romeinse stad zijn in 2008 gevonden in de omgeving. Ook de resten van een paal zijn toen blootgelegd, gemaakt uit hout van een in 212 gekapte eik (jaarringenonderzoek). De plataan staat letterlijk op de plaats waar de geschiedenis van Voorburg is begonnen. De boom is in zijn 300 jarig bestaan uitgegroeid tot een icoon van de omgeving: bij renovatie van het park is de boom goed beschermd. Het is de dikste plataan van Zuid-Holland.

De linde van Endegeest

Boomnummer: 1694858
Plantjaar: 1648
Omtrek: 565 cm
Hoogte: 20 m

Deze Hollandse linde op landgoed Endegeest is een nieuwkomer in het Landelijk Register van Monumentale Bomen. Goed dat hij er nu in staat, hij is één van de oudste linden van ons land! De boom staat vrij en heeft alle mogelijkheden om uit te groeien tot een echte veterane boom. Het huidige kasteel in Oegstgeest werd gebouwd rond 1650 in opdracht van Elisabeth van Schouwen van Endegeest en Jacob van Berchem. Nadat het kasteel enkele keren in andere handen is overgegaan, werd de gemeente Leiden in 1895 eigenaar. Het landgoed is vervolgens lange tijd gebruikt voor de geestelijke gezondheidszorg. Kort geleden is het landgoed weer in particuliere handen gekomen. Hopelijk zal de nieuwe eigenaar de linde goed beschermen.

De essen op de Jacobaburcht

Boomnummer: 1686374
Plantjaar: 1800
Omtrek: 470 cm
Hoogte: 17 m

Van de Jacobaburcht in het centrum van Oostvoorne zijn alleen nog enkele resten over. Het is een zogenaamd mottekasteel: een houten toren op een ronde kunstmatige heuvel (motte) met houten omheining en een diepe gracht. Bij permanente bewoning met een stenen toren en stenen ringmuur. De burcht is genoemd naar Jacoba van Beieren, maar er is grote twijfel zij daar heeft gewoond. De 2 essen markeren de toegang. Het is niet duidelijk of het 2 aparte bomen zijn of dat beide bomen voortkomen uit dezelfde stam. In elk geval moeten we zuinig zijn op deze essen; ze behoren tot de oudste essen van Nederland en zoveel oude essen kennen we niet meer in Nederland. Ze lijken nog niet te zijn aangetast door de essentaksterfte, waardoor grote aantallen bomen zijn gesneuveld. Hopelijk houden deze burchtbomen stand. Ze zijn goed te zien vanaf de weg.

De groene beuk van Meijendel

Boomnummer: 1694859
Plantjaar: 1820?
Omtrek: 602 cm
Hoogte: 14 m

Deze groene beuk is een unieke verschijning zo midden in de duinen van Meijendel. Verder staan er vooral populieren, eiken, grove en zwarte dennen en veel duindoornstruiken. Misschien is de beuk een overblijfsel van een vroeger landgoed? Niet ver hiervandaan staat immers eenzelfde soort beuk op landgoed Voorlinden. Of heeft iemand lang geleden een beukennootje in de grond gestopt of laten vallen. Ook kun je, gezien zijn vorm, nog denken aan een boomboeket: meerdere boompjes in hetzelfde plantgat gezet. Het plantjaar is dus niet exact te bepalen, maar er kan zeker gedacht worden aan een boom van 200 jaar. Hoe het ook zij, de boom is indrukwekkend, zeker als duinboom. Als je het voetpad richting boerderij volgt, zie je de boom vanzelf aan de linkerkant.

De Breytenbachplataan in Rotterdam

Boomnummer: 1684847
Plantjaar: 1810-1890
Omtrek: 465 cm
Hoogte: 16,2 m

Als één van de weinige bomen in het Rotterdamse centrum heeft deze plataan het Duitse bombardement van 14 mei 1945 overleefd. In de jaren 60 moest hij wijken voor de grondige herinrichting langs de Westersingel; de plataan aan het water stond in de weg. André Raad, destijds hoofd van de plantsoenendienst heeft zich toen met succes tegen de voorgenomen kap verzet. Een nieuw plan werd gemaakt, waarbij waterloop is aangepast aan de standplaats van de boom. Deze kwam nu op een soort eilandje te staan. In het begin van deze eeuw moesten de kademuren worden aangepast vanwege het grote gewicht van de plataan. Dankzij verankeringen, nieuwe kademuren en beluchtingskokers staat de boom er nog altijd goed bij. Hij wordt weleens de ‘duurste boom van Rotterdam’ genoemd. Beter bekend is de boom als de Breytenbachplataan. De Zuid-Afrikaanse dichter Breyten Breytenbach riep in 1986 de plataan uit tot ‘Het monument van de onbekende dichter’.

Jan Wolkersboom, zomereik Oud Poelgeest

Boomnummer: 1692873
Plantjaar: 1800-1850
Omtrek: 467 cm
Hoogte: 15 m

Op de grens van IJsclub Poelgeest en landgoed van kasteel Oud Poelgeest staat aan waterkant de lievelingsboom van Jan Wolkers: deze oude zomereik. In zijn boeken komt de boom regelmatig voor. Het is niet bekend wanneer de boom is geplant, maar op basis van oude foto’s wordt gedacht aan begin 19e eeuw. Kasteel Oud-Poelgeest is gebouwd op de oude strandwal die door Oegstgeest loopt. Het landgoed werd in 1724 gekocht door Herman Boerhaave, een bekend geneesheer uit die tijd en tevens directeur van de Hortus Botanicus Leiden. Hij plantte rond het kasteel bomen en planten wegens plaatsgebrek in de Hortus. De tulpenboom op het landgoed dateert nog uit die tijd. De tuin van kasteel Poelgeest is een lustoord voor boomliefhebbers: oude beuken en een lindelaan, een moerascipres en andere monumentale bomen. In het voorjaar biedt het park een spectaculaire aanblik met duizenden voorjaarsbloemen.

Platanen in de Museumstraat

Boomnummer: 1680495
Plantjaar: 1840-1850
Omtrek: 585-641 cm
Hoogte: 34,4 m

Boomnummer: 1680498
Plantjaar: ± 1825
Omtrek: 615 cm
Hoogte: 32 m

Het Dordrechts Museum
Het is goed toeven in de schaduw van de platanen in de tuin van het Dordrechts Museum. Dit is één van de oudste musea in Nederland, opgericht in 1842 in de oude Boterbeurs op initiatief van enkele invloedrijke inwoners van de stad. De platanen stammen dus uit de beginperiode van het museum. Dat is toch een geweldig idee: deze bomen hebben de gehele ontwikkeling van het museum meegemaakt en miljoenen bezoekers langs zien lopen.

Arend Maartenshof
Even verderop in de Museumstraat, op nr. 56, staan in het Arend Maartenshof nog een paar indrukwekkende platanen. Als je door het renaissancepoort loopt, ga je terug in de tijd en sta je ineens midden in een oase van rust. Het hofje werd in 1625 opgericht door Arend Maartenszoon: 38 woningen voor arme vrouwen. Rondom de waterput staan 4 platanen, daar vlakbij staat de oudste plataan, geplant in begin 19e eeuw. Het hofje is overdag toegankelijk.

De Koekampkastanje

Boomnummer: 1686937
Plantjaar: 1830-1840
Omtrek: 425 cm
Hoogte: 17,80 m

Veel bomen in deze omgeving zijn tijdens WOII in de kachel verdwenen als brandhout of gesneuveld voor de aanleg van een tankgracht. Zo niet deze paardenkastanje. Toch was hij, samen met een monumentale linde, in 1995 bijna gekapt voor de aanleg van de Koningstunnel. Dit plan leidde tot grote commotie, mensen waren zeer gehecht aan de bomen. Om de linde te behouden is het tracé van de tunnel iets opgeschoven. Om de kastanje te behouden is onderzocht of de boom verplaatst kon worden. Dit bleek mogelijk en in maart 1997 is de boom 80 m verplaatst richting Malieveld: stalen platen werden onder de enorme kluit van 100 ton geschoven en langzaam is de boom naar zijn nieuwe standplaats gesleept. Deze gebeurtenis is opgenomen in het Guiness Book of Records. De boom heeft zich goed hersteld en staat er prachtig bij, met een volle kroon. Een bordje herinnert aan deze gebeurtenis.

10 bijzondere bomen in Zeeland

Hollandse linde kasteel Westhove

Boomnummer: 1679500
Plantjaar: 1700-1750
Omtrek: 458 cm
Hoogte: 10 m

De oudste boom van Zeeland staat op het voorplein van Kasteel Westhove. Een kasteel met lange geschiedenis, het wordt al in een oorkonde aan Floris V uit 1277 genoemd. Nu is het een jeugdherberg. Over de leeftijd van oude bomen lopen de meningen vaak uiteen, zo ook nu. Op het informatiebord staat een plantjaar vermeld tussen 1000-1400. Of hij is geplant na de herbouw van het kasteel eind 16e eeuw. De mooiste gedachte is dat in de oude linde een nieuwe linde is gegroeid uit de oorspronkelijke wortel (dochterboom). Hoe het ook zij, de boom is oud en nog altijd behoorlijk vitaal. Ook al wordt hij aan alle kanten gesteund met ijzeren kabels. De omgeving is verrassend en boeiend: duinen en bos wisselen elkaar af. Bomen met grillige vormen, veroorzaakt door de zeewind. Oude eikenlanen, essen en abelen, een monumentale tamme kastanje vlak voor het kasteel die nog altijd veel vrucht draagt.

De beukenlaan van Berkenbosch en de taxus van Mondriaan

Boomnummer: 1679510
Plantjaar: 1870
Omtrek: 280 cm (variabel)
Hoogte: 15 m

Boomnummer: 1694818
Plantjaar: ± 1780
Omtrek: 240 cm
Hoogte: 15 m

Beukenlaan
Vlakbij kasteel Westhove ligt landgoed Berkenbosch, aangelegd in het begin van de 18e eeuw. Een fraai voorbeeld van een buitenplaats met barokke aanleg. De beukenlaan is sensationeel: twee rijen dikke, grillige en laag vertakte beuken. De laan loopt parallel aan de duinenrij en zou aangelegd zijn om het duinzand tegen te houden, als een natuurlijk windscherm. Het verhaal gaat, dat de haag vroeger met een sabel op manshoogte werd gesnoeid. Doordat de haag allang niet meer wordt gesnoeid, kon de beukenhaag uitgroeien tot een bomenrij met deze geweldige vormen. Niet alle bomen zijn in goede conditie, er zijn ook bomen herplant.

Mondriaanboom
Even verderop staat een oude, rijk vertakte taxus. Volgens overlevering de inspiratiebron voor de schilder Mondriaan. De ‘Grijze boom’ van de schilder lijkt verdacht veel op deze taxus, maar of het verhaal waar is? In elk geval is de boom zeer de moeite waard om te bezoeken. En loop dan ook even langs de 3 moerascipressen bij de Goudviskom.

De vleugelnoot van Middelburg

Boomnummer: 1679895
Plantjaar: 1800
Omtrek: 845 cm
Hoogte: 20 m

Van buiten valt de boom niet op, maar als je op het binnenterrein van dit voormalig gasthuis komt, word je verrast door de enorm grote Kaukasische vleugelnoot. Het is de grootste, dikste en waarschijnlijk ook oudste vleugelnoot in Nederland. Hij is tweestammig, misschien zijn er twee boompjes in hetzelfde plantgat geplaatst. De soort komt oorspronkelijk uit de Kaukasus en is in 1782 voor het eerst naar Europa gebracht (Engeland). Hoe bijzonder dat deze boom rond die tijd al in Middelburg is geplant. Destijds in de ‘private tuin van de vader der weesschool’. In 1830 is dit deel van de tuin aangelegd als kruidentuin voor de net opgerichte Geneeskundige School. Nog steeds is de boom het middelpunt van een zorginstelling. Tijdens nieuwbouw (1992) en latere verbouwing is de boom goed beschermd. Nu is zijn conditie toch aan het verslechteren, maar hopelijk kunnen we nog een tijd van deze boom genieten.

De treurbeuk van Heinkenszand

Boomnummer: 1682787
Plantjaar: 1865
Omtrek: 511 cm
Hoogte: 16 m

Op begraafplaatsen heerst rust, een voorwaarde voor bomen om uit te groeien tot volwassen, sterke en gezonde bomen. Deze indrukwekkende treurbeuk midden op de oude begraafplaats achter de Blasiuskerk, heeft daar goed gebruik van kunnen maken. Zijn kroon is ontzagwekkend, zo’n 24 m breed; als je er onder staat word je omringd door een dicht gordijn van neerhangende twijgen. In vroeger tijden werden belangrijke mensen dichtbij de boom begraven. Ze liggen er nu zelfs onder omdat de boom zo is uitgedijd. Hij is een van de grootste treurbeuken van ons land, volgens het bordje bij de kerk zelf de grootste. Waarschijnlijk is hij wel de dikste van Zeeland. Ook historisch is deze begraafplaats achter de Blasiuskerk interessant. De eerste kerk in Heinkenszand werd in 1406 gebouwd door de ambachtsheer Jan van Schengen in zijn kasteeltuin. Later werd dit bedehuis een kerk voor de gemeenschap.

De witte paardenkastanje naast de kerk

Boomnummer: 1680310
Plantjaar: 1850
Omtrek: 465 cm
Hoogte: ± 20 m

De ingang van de Nieuwe Kerk in Zierikzee lijkt op een tempel uit de klassieke oudheid. De paardenkastanje ernaast is echter minstens zo indrukwekkend. Een bijzonder ensemble zo samen: boom en kerk. En hun gezamenlijke geschiedenis is ook indrukwekkend. Dit kerkgebouw stamt uit 1848, het vorige gebouw is afgebrand en was 3x groter. De kastanje is vlak na deze herbouw geplant. Aan het einde van WO II heeft de boom flink schade opgelopen. Ook heeft hij te lijden gehad van de restauratie van de kerk. Maar hij heeft alles redelijk goed doorstaan, al heeft hij voor zijn zware takken wel een steuntje nodig om niet af te breken. De kerk wordt verder geheel omringd door rijen linden.

Als u toch in Zierikzee bent, loop dan even langs de esdoorn op de Mol. Deze boom overleefde de watersnoodramp uit 1953 dankzij de inzet van bakkerszoon Frits Wassink: toen het zeewater was gezakt heeft hij het zout uit de doorwortelde grond gespoeld. Esdoorns kunnen namelijk niet tegen zout.

De bomen op het kerkplein van Kloetinge

Boomnummer: 1686492
Plantjaar: ± 1870-1900
Omtrek: 460 cm
Hoogte: 20 m

Echt bijzonder, die loofgangen (berceaus) van linden richting de deuren van de Geerteskerk. Wat zal het heerlijk geuren als al die linden bloeien! En op hete dagen is het goed toeven in hun schaduw. De bomen lijken niet zo oud, maar de meeste hebben toch al een respectabele leeftijd bereikt. Om de loofgangen in goede vorm en conditie te houden is regelmatige snoei noodzakelijk. Er staan nog meer monumentale bomen op het kerkplein: een fraaie rode beuk (boomnummer 1686495), een indrukwekkende Kaukasische vleugelnoot (boomnummer 1686493) en een treures (boomnummer 1686494). Deze 3 bomen zijn op 12 oktober 1985 door de Bomenstichting ‘geadopteerd’ ter gelegenheid van haar 15 jarig jubileum. Het geheel van de kerk en de bomen op het kerkplein is zeker de moeite van een bezoek waard. Ook op Marktveld staan indrukwekkende bomen. De gehele omgeving straalt rust uit, te midden van monumenten.

Rode beuk Goes

Boomnummer: 1686521
Plantjaar: 1830
Omtrek: 532 cm
Hoogte: 20 m

Voor de oude muziekschool in Goes staat deze grote beuk. Duizenden kinderen en volwassenen kennen de boom al vanaf hun eerste muziekles. Toch had het niet veel gescheeld of de boom was in 2006 gekapt; een afscheidsevenement was al georganiseerd. Er was geconstateerd dat de boom was aangetast door de platte tonderzwam. Deze zorgt voor rot in de boomwortels en stamvoet. Op initiatief van boomliefhebbers van Vivi Techni, goede samenwerking en inzet van verschillende partijen (gemeente, boomspecialisten, bewoners en Bomenstichting) is toen een reddingsplan opgezet: innemen van de kroon en aanbrengen van zekeringen om uitbraak van takken te voorkomen. Met tot nu toe een prachtig resultaat. De beuk staat er nog altijd in volle glorie bij, met een prachtige, brede boomkroon. Aantasting door de tonderzwam verloopt meestal traag. Er is wel een hekje om de boom geplaatst. Dan heeft de boom rust en loopt niemand gevaar. Met goede controle kan de boom hopelijk nog lange tijd mee, de muziekschool in inmiddels gesloten.

De giganten in Kloosterzande

Boomnummer: 1689920
Plantjaar: 1840-1850
Omtrek: 550 cm
Hoogte: 19 m

In Kloosterzande staan 3 giganten van respectabele leeftijd en omvang: een paar enorme platanen en een indrukwekkende witte paardenkastanje. De bomen zijn ongeveer even oud. De ene plataan staat in de tuin van Cloosterstraat 29, midden in het dorp. Een lust voor het oog en een ware ‘topper’. Wel een grote boom voor een particuliere tuin, maar hij wordt gekoesterd door de bewoners en bewonderd door voorbijgangers. De andere gigantische plataan staat in het Wandelbos Hof te Zande, achter het oude raadhuis (boomnummer 1681353). Hij staat wat verscholen tussen andere bomen, maar hij valt in de winter zeker op door zijn stamomvang en in de zomer door zijn indrukwekkende kroon. Niet ver daarvandaan staat de 3e gigant, de witte paardenkastanje naast de kerk (boomnummer 1681357). In het voorjaar zeker nog indrukwekkend met al zijn bloemen, maar door de aantasting van kastanjemineermot verliest hij al vroeg in de zomer zijn bladeren.

De nieuwsgierige paardenkastanje van Oudelande

Boomnummer: 1687577
Plantjaar: 1900
Omtrek: 310 cm
Hoogte: 15 m

Als bomen konden spreken had deze paardenkastanje wel heel veel te vertellen. Alle dorpsgeheimen kent hij immers, evenals veel besproken lief en leed. De boom staat op een kruispunt van wegen en op oude foto’s is te zien hoe de boom al vanaf het begin is omringd door bankjes. En niet met de zitting naar buiten, zoals meestal het geval is, maar naar binnen. Zodat een kring wordt gevormd waarbij je elkaar kunt aankijken en met zicht op de boom. De boom is dus altijd het middelpunt geweest van de klapbank, een bank waarop mensen met elkaar ‘klappen’. Afgezien van zijn centrale positie in het dorpsleven is het zeker bijzonder dat de paardenkastanje in zo’n goede conditie is.

Rond de Boom, rode beuk in Sint Jansteen

Boomnummer: 1688760
Plantjaar: 1830-1840
Omtrek: 411 cm
Hoogte: 18 m

Een reusachtige beuk van bijna 200 jaar te midden van een nieuwbouwwijk! Ging het maar vaker zo met bomen en bouwplannen. Deze beuk is de icoon van de buurt en zelfs de straat is naar hem genoemd: Rond de Boom. De boom stond vroeger in de tuin van een pastorie, naast het toenmalige nonnenklooster. In de jaren 30 van de vorige eeuw was de boom het middelpunt van het culturele leven en voerde de lokale toneelvereniging stukken op rondom de boom (met toestemming van de bisschop van Breda). Toen nieuwbouw werd gepland, is op verzoek van de bewoners de beuk in het plan opgenomen. Sterker nog, de boom is het uitgangspunt geworden van de nieuwbouwplannen. Vandaag de dag noemen we dat ‘boominclusief bouwen’. Alle hulde aan de bewoners voor hun inzet én voor de gemeente die naar hen heeft geluisterd!

10 bijzondere bomen in Noord-Brabant

De linde van Sambeek

Boomnummer: 1679463
Plantjaar: 1600-1620
Omtrek: 791 cm
Hoogte: 23,6 m

De linde van Sambeek is de dikste linde van ons land en misschien ook de oudste. Want over zijn leeftijd zijn verschillende verhalen in omloop. Er wordt beweerd dat de boom 1000 of zelfs 1200 jaar oud is, maar waarschijnlijker is een leeftijd van 350 – 500 jaar. Deze linde was oorspronkelijk een etagelinde, bestaande uit 3 etages. Bij een hevige storm in 1901 zijn de bovenste 2 etages gesneuveld. De linde heeft zich daarna goed hersteld en vormde een compleet nieuwe kroon. Bovendien is in het centrum van de holle stam uit het oude wortelstelsel een nieuwe stam ontsproten: een zogenaamde dochterboom, teken van zijn levenskracht. In de jaren 70 is de boom met kabels verstevigd om uitbreken van zware takken te voorkomen. Er wordt goed voor de boom gezorgd, er zijn zelfs plannen om de straat anders in te richten om de wortels van de boom te ontzien.

De Troetelboom/snelwegeik van Ulvenhout

Boomnummer: 1684428
Plantjaar: 1850-1860
Omtrek: 375 cm
Hoogte: 20 m

Een dilemma: in deze serie over topbomen komen alleen bomen met een redelijke toekomstverwachting. De Annevilleboom is zijn leven niet zeker. De A58 moet verbreed worden en volgens Rijkswaterstaat kan de boom niet behouden worden. De eik maakte vroeger deel uit van een eikenlaan op het landgoed Anneville. Een plek waar koningin Wilhelmina op 3 mei 1945 verbleef. In de jaren 80 dreigde de eik gekapt te worden bij de aanleg van de snelweg. Dit is toen voorkomen. Zo kwam hij in de middenberm van de A58 terecht, met een eigen irrigatiesysteem. Vandaar de naam Troetelboom. Bijna iedereen in Nederland kent de eik door zijn bijzondere plek, elke dag rijden er zo’n 91.000 mensen langs de boom. Het is een baken geworden. Veel buurtbewoners houden van de boom. Er is zelf een huwelijksaanzoek bij de eik gedaan Nu wordt de Troetelboom dus weer bedreigd, een wrange ontwikkeling. Hopelijk kan overleg toch nog tot een andere oplossing leiden.

De gerechtslinde van Nuenen

Boomnummer: 1683334
Plantjaar: 1650
Omtrek: 664 cm
Hoogte: 6 m

Deze linde in Nuenen is heel bijzonder. Allereerst is het een zomerlinde, een niet veel voorkomende soort in het Brabantse land. Het is ook een etagelinde, maar in tegensteling tot de traditie van 3 etages (symbool voor een hiërarchie van God, geestelijkheid en wereld, of hemel, aarde en onderwereld) kende deze boom slechts 2 etages. Ook werd er onder de linde eeuwenlang recht gesproken, gedingen beslecht. Hij staat dan ook bekend als Dingboom of Gerechtslinde.

Veel oude etagelinden hebben een deel van hun kroon verloren door bij voorbeeld een storm. De boom in Nuenen is in 1994 teruggesnoeid vanwege aantasting door de tonderzwam. Daags voor deze rigoureuze ingreep hield de bevolking een massale wake. Indrukwekkend is de oude zomerlinde nog steeds met zijn holle stam, enorme omvang en grote bladerdak. Hij is een inspiratiebron voor veel dichters geweest; of Van Gogh de boom vanuit zijn huis heeft geschilderd is niet bekend.

De Gebodenlinde van Hilvarenbeek

Boomnummer: 1683043
Plantjaar: 1676
Omtrek: 570 cm
Hoogte: 22,8 m

Uit documenten is nauwkeurig te bepalen wanneer deze Hollandse linde is geplant. Als jonge boom werd deze Hollandse linde naast een oude linde geplant op het Vrijthof van Hilvarenbeek. Dit is terug te vinden in oude documenten. Op dit plein werd in vroeger tijd de linnenmarkt gehouden rondom de linde. Want waar kun je beter handelen dan in de schaduw van een boom? Zo kent Den Haag de Postzegelboom vanwege de postzegelmarkt. Het dorpsbestuur van Hilvarenbeek kondigde zijn gemeentezaken/geboden af onder de boom, vandaar zijn naam Gebodenlinde. Ook deed het justitie hier uitspraken. De boom was dus lange tijd de spil van het dorpsleven, ook nadat het gerechtsgebouw in gebruik was genomen en het bestuur het gemeentehuis niet meer verliet. Ook nu nog is de linde het hart van het dorp. Een ontmoetingsplek voor jou en oud. In 1923 is een tweede linde geplant. Mocht de oude linde sneuvelen, dan staat deze klaar om zijn centrale rol over te nemen.

De Heilige Eik van Den Hout

Boomnummer: 1680745
Plantjaar: 1700-1750
Omtrek: 404 cm
Hoogte: 9 m

Voor de Germanen waren oude eiken heilige bomen. De kerk moest daar niets van hebben en liet deze kappen. Over deze zomereik doen mooie verhalen de ronde. Zo zou er in vroeger jaren een kluizenaar in de holte van de boom hebben geleefd. Of een monnik zou zich hebben schuilgehouden tijdens de reformatie. In elk geval staat hij in de wijde omtrek bekend als de Heilige Eik. De heiligverklaring van deze eik lijkt te berusten op het gegeven dat deze zomereik is geplant op de plek waar eerder een Heilige Eik heeft gestaan. In akten uit 1482 is sprake van ‘den Groten Eijck’ en in 1555 gaat het over ‘den Heyligen Eyck’. De boom heeft veel doorstaan. Een enorme blikseminslag heeft de boom zo’n beetje gehalveerd. Bijzonder, zo’n oude eik met zoveel verhalen op een hoekje van de straat. En elk jaar weer staat hij volop in blad.

De tamme kastanje van Makken

Boomnummer: 1683120
Plantjaar: 1700-1750
Omtrek: 601 cm
Hoogte: 20 m

Deze tamme kastanje is volgens sommigen de meeste indrukwekkende boom van Brabant. Hij is een overblijfsel uit de gloriejaren van Kasteel Macken, 1450 tot 1802. De kasteelboerderij uit begin 19e eeuw was overgebleven, maar tijdens WOII verwoest. Nu resteren nog een oude schuur, met spekstenen-lagen, een fraaie Dorische zuil en de contouren van de slotgracht. En natuurlijk de oude kastanje die net binnen de grachten staat. De boom is zeer karakteristiek. Hij staat zelfs op de voorkant van het standaardwerk ‘Monumentale bomen in Nederland’ van Gerrit de Graaff. De tamme kastanje heeft inmiddels een enorme omvang en staat op een heuveltje. Op zijn stam zit een grote bult. Een omheining beschermt de boom tegen vraatzuchtig vee. Hij is goed zichtbaar vanaf de openbare weg.

Rode beuk bij kasteel Groot Bijstervelt

Boomnummer: 1683133
Plantjaar: 1830
Omtrek: 601 cm
Hoogte: 31 m

Kasteel Groot Bijstervelt werd in 1772 gebouwd. In 1903 is het complex verkocht aan de Paters Montfortanen. Deze kloosterorde was in 1880 uit Frankrijk gevlucht vanwege de antiklerikale wetten. In 1903 namen de eerste 19 studenten, vergezeld van 5 paters en 5 broeders hun intrek in het voormalig kasteel. Sindsdien staat het kasteel ook bekend als Klooster Montfortanen. De Montfortanen hebben de bomen rondom het klooster beheerd vanuit de gedachte dat de natuur haar gang moest gaan. De rode beuk is dan ook uitgegroeid tot een prachtige boom: laagvertakt (dus niet opgesnoeid), een stevige rechte stam, mooie stamvoet en brede kroon. De tuin van het klooster is een lustoord voor boomliefhebbers. De paters zijn inmiddels vertrokken en het kloostercomplex is in 2017 verkocht. Er worden woningen gebouwd voor zorgbehoevenden. Het park en de kapel blijven voor iedereen toegankelijk. Hopelijk zal de nieuwe eigenaar ook de (monumentale) bomen koesteren.

De Heksenboom (beuk) van Zwarte Kaat in Bladel

Boomnummer: 1678572
Plantjaar: 1890-1900
Omtrek: 325 cm
Hoogte: 15 m

In het boek ‘Het kind met den helm’ uit 1852 beschrijft de Brabantse huisarts J. Renier Snieders hoe Zwarte Kaat en haar vriend ‘den Rossen Bruno’ rond 1700 het leven rond Bladel onveilig maken. Als leiders van de Hellenendse bende zaaien zij dood en verderf. Het gaat mis als zij het pasgeboren kind van landheer Dirk Ten Vorsel ontvoeren. Zwarte Kaat wordt opgepakt en ter dood veroordeeld. “Zij stierf razend en buiten zichzelve” en is begraven in de bossen van het huidige landgoed Ten Vorsel. De bevolking is zo bang voor Zwarte Kaat dat men niet in de buurt durft te komen van haar bosgraf. Toch plant men later een “eiken heester” op deze plek, volgens Schnieders. De boom is nog steeds terug te vinden op het landgoed. En zoals bij veel sagen mag een klein wonder niet ontbreken: de boom is een fraaie en grillig gevormde beuk! met een gedeeltelijk schoongespoelde wortelaanzet.

De Weichselboom (soort kers) in Den Bosch

Boomnummer: 1692664
Plantjaar: 1910-1920
Omtrek: 282 cm
Hoogte: 15 m

In Nederland staan maar enkele oude weichselbomen. Het is een soort kers/prunus en behoort tot de rozenfamilie. Van oorsprong komt de boom uit het Midden-Oosten. De Bossche boom is een fraai exemplaar op een historische plek. Op de stadswal met uitzicht op het natuurgebied De Bossche Broek. De Weichselboom hangt erg scheef en leunt bijna op de kademuur. Zijn takken hangen bijna geheel over de muur. De boom heeft een grillige vorm. Ook deze oude boom is van binnen helemaal hol. Ondanks alle ontberingen is zijn conditie nog redelijk te noemen. In het voorjaar is de boom een sprookje, met zijn prachtige kersenbloesem. Om de voet van de boom is een grote ijzeren plaat gelegd om de verdichting van de grond tegen te gaan en optimale beluchting te garanderen. Zijn naam ‘Weichselboom’ is daar mooi in uitgesneden. Het is echt een boom om zuinig op te zijn.

De ‘Dikke Boom’ (plataan) van Bergen op Zoom

Boomnummer: 1683439
Plantjaar: 1868
Omtrek: 540 cm
Hoogte: 26 m

De plataan op het Gouvernementsplein staat op historische grond. Eind 13e eeuw stond hier het St. Maartensgasthuis, het passanten-, zieken- en bejaardentehuis. In 1546 werd in het Gouvernementsgebouw een particuliere ‘kynderschole’ gevestigd. Vervolgens maakte in 1750 het gebouw plaats voor de gouvernementstuin, waar in 1868 de plataan werd geplant op de plek waar eeuwen eerder de toren van het St. Maartensgasthuis had gestaan. In 1999 is het stadshart grondig gerenoveerd. Hierbij is rekening gehouden met de plataan: hij is de icoon geworden van het Gouvernementsplein. Het is een prachtige plataan, hoog, dik en met een mooie kroon. Hij bepaalt het beeld van dit plein. De dichter Bert Bevers schreef een gedicht voor de boom, te lezen op een bord. Een betere bescherming kan een boom niet krijgen. Iedereen kent hem inmiddels bij de naam De Dikke Boom.

10 bijzondere bomen in Limburg

De Hopsetere linde in Vijlen

Boomnummer: 1686962
Plantjaar: ± 1670
Omtrek: 568 cm
Hoogte: 15 m

In het hoogste deel van Nederland, staan 3 opvallende, waarschijnlijk 17e-eeuwse lindebomen: Groenenweg 6 (de Hopsetere linde) en Groenenweg 32 (boomnummer 1686963) in Vijlen en Cottessen 10 in Bellet (boomnummer 1683950). Oude linden zijn vaak markeringsbomen op bijzondere punten in het landschap, in Limburg meestal met een kruisbeeld aan de stam. De Hopsetere linde is wellicht een etagelinde geweest, gezien zijn horizontale, dikke zijstammen. De boom wordt ‘Hopsetere Linde’ genoemd, een verbastering van Hebscheid, een Akens landgoed. Hij staat al vermeld op een landkaart uit 1805. Het huis achter de linde is in 1904 gebouwd voor ‘Schone Anna’, de maîtresse van Prins Hendrik, echtgenoot van koningin Wilhelmina.

Oude dorpslinden in Zuid-Limburg betreffen vaak 2 ondersoorten van de zomerlinde. Beide varianten, met verschil in blad en vrucht, komen voor in het Savelsbos nabij Maastricht. Dit is het meest natuurlijke en volstrekt unieke bos met talrijke inheemse boomsoorten. Er staan meer dan 2500 inheemse linden. De oude dorpslinden blijken verwant aan de boslinden die 10.000 jaar geleden na de laatste ijstijd hierheen immigreerden! Kennelijk werden de dorpsbomen vroeger nog uit de bossen in de omgeving gehaald.

De Huuskesboom (Hollandse linde) van Libeek

Boomnummer: 1684374
Plantjaar: 1750-1800
Omtrek: 470 cm
Hoogte: 27 m

De Huuskesboom van Libeek is in de 18e eeuw geplant als grensboom. Hij markeerde de scheiding tussen het Land van Daalhem en het Land van Valkenburg. Het markeren van landeigendommen met bomen dateert uit de tijd van Karel de Grote. De linde stond daarbij symbool voor het vrije grondbezit. Bij de vaststelling van de grens tussen Nederland en België in 1839 heeft de Huuskesboom deze functie behouden als grensboom tussen beide landen. Zijn naam heeft de linde te danken aan het feit dat er ooit een huuske (huisje) op die plaats heeft gestaan. Dit is te lezen in oude overdrachtsdocumenten uit 1884 van de schepenbanken. Het zal waarschijnlijk niet gaan om de huidige boom, maar over een voorganger.

Deze linde zou volgens de overlevering ook dienst hebben gedaan als ‘spijkerboom’. In de hoop op genezing spijkerde men kledingstukken van zieken aan de boom. Met een metaaldetector is niet lang geleden vastgesteld dat er veel metaal in de boom aanwezig is.

De leipeer van Mechelen

Boomnummer: 1681769
Plantjaar: 1890-1900
Omtrek: 106 cm
Hoogte: 7 m

Zo’n indrukwekkende leiboom tegen je gevel is een sieraad voor de hele omgeving. Zeker in bloei, maar eigenlijk in alle seizoenen. In Nederland kennen we niet veel monumentale fruitbomen. Moerbeien en peren zijn hierop een gunstige uitzondering. Zeker in Limburg komen nog leiperen voor die tegen huizen zijn geplant. Zij hebben niet geleden onder de overgang van hoogstamfruitbomen naar laagstamfruitbomen. Bij leibomen gaat het immers niet om de opbrengst maar om de vorm. De oudste en mooiste leipeer is deze aan de Bommerigseweg in Mechelen, gemeente Gulpen-Wittem. Hij is geënt op de onderstam van een wilde peer en beslaat de gehele gevel. De peer is in prima conditie. Andere monumentale leiperen zijn te vinden in Ransdaal, Beesel en Meerlo.

De tamme kastanje van Gasthuishof

Boomnummer: 1685561
Plantjaar: ± 1815
Omtrek: 614 cm
Hoogte: 19 m

De tamme kastanje hoort echt bij Limburg. Hij komt vrij veel voor in Midden- en Noord-Limburg en is een kenmerkende boom bij kastelen en landhuizen. Waarschijnlijk hebben de Romeinen de tamme kastanje naar deze streken gebracht. Dit exemplaar staat op het erf van het Gasthuishof. De oude boerderij Gasthuishof staat in de buurt van de vroegere grens tussen hertogdom Gelre en hertogdom Gulik, nu de grens van Venlo met Kaldenkirchen,. De oorspronkelijk houten boerderij is in 1654 vervangen door een stenen gebouw. Het jachthuis er tegenover dateert uit 1771. De hoeve was eigendom van het Sint-Joris Gasthuis; sinds het begin van de vorige eeuw is het complex een verzorgingsinstelling. Deze tamme kastanje is een van de dikste tamme kastanjes van Limburg. Andere indrukwekkende exemplaren zijn te vinden in de tuin van Kasteel Ten Hove in Grathem (gemeente Leudal) en Maria Hoop (gemeente Echt-Susteren).

De fladderiep aan de Schaandertweg in Maastricht

Boomnummer: 1694915
Plantjaar: ± 1890
Omtrek: 502 cm
Hoogte: 30 m

Dit is de op één na dikste fladderiep van Nederland! Een prachtig exemplaar met een brede kroon, beeldbepalend op het plateau bij een kruispunt van wegen ten noordwesten van Bemelen. De fladderiep is een inheemse boomsoort. Kenmerkend is dat ze vaak plankwortels vormen: steunberen tegen sterke wind en overstromingen langs de rivieren.

Tegenwoordig zijn fladderiepen heel zeldzaam. Dit is te verklaren doordat zijn natuurlijke groeiplaatsen, de oeverwallen van rivieren en beken, al eeuwenlang ontdaan zijn van de daar groeiende bossen. Ook is hij economisch niet interessant omdat hij geen waardevol hout oplevert. Omdat de fladderiep nauwelijks wordt aangetast door de iepziekte en heel oud kan worden, verdient deze soort het zeker om meer aangeplant te worden! In Zuid-Limburg zijn meer fladderiepen te vinden, waarbij dit exemplaar en een soortgenoot bij de kerk van Houthem St. Gerlach de uitblinkers vormen. De dikste fladderiep van Nederland staat, in de tuin van Landgoed Beekvliet, in Borculo, met een omtrek van 6 m.

De Slapende haagbeuk bij kasteel Horn

Boomnummer: 1694274
Plantjaar: 1840-1850 
Omtrek: 577 cm
Hoogte: 8-10 m

Het is een bijzondere, dubbelstammige haagbeuk, die Slapende haagbeuk. Van een afstand lijkt het een struik en als je er geen oog voor hebt, loop je hem zo voorbij. Toch ligt/staat hier een boom van bijna 200 jaar. Er is geen verhaal bekend waarom de boom zo er zo bijligt alsof hij ligt te slapen. De boom staat op historische grond. Kasteel Horn dateert uit de 13e eeuw en is een van de oudste, nog intacte middeleeuwse ringmuurburchten in Nederland. Het is gebouwd op een heuvel in een oude bocht van de Maas. Kasteel Horn wordt voor het eerst in 1243 vermeld in een brief, waarin Willem, heer van Horne en Altena, verklaart dat hij van graaf Van Loon de burcht en het dorp Horn in leen heeft gekregen. In 1798 is het kasteel verkocht aan de heer Magnee uit Luik, wiens nazaten nog steeds eigenaar zijn. En ook al is het kasteel particulier eigendom, het park is voor boomliefhebbers altijd toegankelijk.

Honingboom Harrie van Haaren in Maastricht

Boomnummer: 1678454
Plantjaar: 1918
Omtrek: 420 cm
Hoogte: 20 m

Maastricht is in het gelukkige bezit van een groot stadspark, het Aldenhofpark, van maar liefst 10 hectare. Het park volgt de oude stadsmuren en het riviertje de Jeker. Er staan zo’n 800 bomen, 160 soorten. Een paradijs voor bomenliefhebbers en natuurlijk voor iedereen die koelte zoekt in de schaduw van een mooie boom. Het eerste deel van het park stamt uit 1837 en werd aangelegd in de Engelse landschapsstijl. Het kreeg dan ook de naam D’n Ingelse Hoof, oftewel De Engelse Tuin.

Vanaf de Prins Bisschopssingel valt de indrukwekkende honingboom direct op. Zijn bijnaam heeft hij te danken aan de dendroloog Harrie van Haaren (1925-1990). Van Haaren beschreef als eerste de grote variëteit van de honingboom, geplant in 1918, dus precies 100 jaar geleden. Het een bijzondere boom. In het voorjaar loopt hij uit met witte tot goudgele bladeren.

De vaantjesboom bij Kasteel Amstenrade

Boomnummer: 1687952
Plantjaar: 1910-1920
Omtrek: 221 cm
Hoogte: 23,5 m

Rondom kasteel Amstenrade in de gemeente Schinnen ligt een groot, prachtig park vol met monumentale bomen. De vaantjesboom uit begin vorige eeuw krijgt hier extra aandacht. Het is namelijk de dikste vaantjesboom van Nederland! Zijn wetenschappelijke naam is Davidia involucrata: genoemd naar Franse pater en plantenliefhebber Armand Pierre David. Hij ontdekte de soort in 1869 in China. In 1897 is de vaantjesboom in Europa geïntroduceerd. Zijn bloeiwijze is spectaculair. De takken hangen dan vol met grote, op vaantjes lijkende witte schutbladen. De eigenlijke bloem is maar klein. Het is een bolletje van zwarte meeldraden met daartussen verstopt de stamper. Hij wordt ook wel zakdoekjesboom genoemd.

Kasteel Amstenrade is een mooi voorbeeld van neoclassicisme met binnen rijke decoraties van Luikse kunstenaars. De eerste vermelding van Amstenrade dateert uit een akte uit 1271. Het park is aangelegd volgens de Engelse landschapsstijl. Enkele bijzondere bomen zijn de Atlasceder (boomnummer 1688162) met plantjaar 1845, een groep oosterse platanen, een varenbladige beuk, tulpenboom en tamme kastanje.

De mammoetboom op de begraafplaats Tongerenseweg Maastricht

Boomnummer: 1679963
Plantjaar: 1865
Omtrek: 685 cm
Hoogte: 36,6 m

Het grote kerkhof van Maastricht kenmerkt zich door een interessante lanenstructuur en beeldbepalend groen. Zo vind je er flinke bomen aan weerszijden van de hoofdpaden. Ook zonder blad bepalen zij de sfeer, met hun stammen en silhouetten. Op de begraafplaats staan verschillende monumentale bomen. De beheerders, de gemeente, zijn zich bewust van de beeldbepalende en ecologische waarde van deze bomen en van het cultuurhistorische belang. Er is grote inzet om de laanstructuur in goede conditie te behouden. De verschillende mammoetbomen zijn zó aangeplant, dat er een aantal zichtassen op uitkomen. De grootste mammoetboom is met zijn hoogte van bijna 37 m ook één van de grootste mammoetbomen van Nederland. In vergelijking met de bomen in het land van oorsprong, Californië, is de altijdgroene naaldboom nog piepjong en klein. Mammoetbomen kunnen 2.000-3.000 jaar oud worden en 50-80 m hoog.

De trompetboom in Tegelen

Boomnummer: 1686832
Plantjaar: 1880-1890
Omtrek: 200 cm
Hoogte: 7 m

Wat een verhaal! Een pastoor die model staat voor de boomstut van een monumentale boom. Bij de St. Martinuskerk staat een oude, meerstammige trompetboom. Vroeger stond de boom op de begraafplaats, nu staat hij te pronken in de pastorietuin. De bloemen van deze boomsoort vormen een soort trompetjes, de vruchten zijn lange peulen die de hele winter kunnen blijven hangen. Om uitbreken van een van de zware takken te voorkomen heeft deze tak de steun gekregen van een beeld. Pastoor John Dautzenberg heeft model gestaan voor dit beeld, waardoor het een symbolische betekenis heeft gekregen: Wie wil helpen kan dat doen. Op 31 augustus 1998 is het beeld onthuld. Precies 100 jaar nadat een brand het schip van de vorige kerk door brand verwoestte; oorzaak was het vuurwerk tijdens de heropening van de kerk door koningin Wilhelmina. Door deze bijzondere, persoonlijke, steunpilaar is de boom een echte aandachtstrekker geworden.

https://www.bomenstichting.nl/monumentale-bomen.html