21-10-07
Eenzame vader zoekt ongewenste zoon
Jeroen Brouwers ontvangt volgende maand de Prijs der Nederlandse letteren. In zijn lange loopbaan is hij feitelijk slechts één keer massaal omarmd, in 2000 met zijn roman Geheime kamers.
Waar dat aan ligt? Allereerst aan zijn imago. Rondom Brouwers hangt altijd iets van een knorrige schrijver – niet echt een pre in dit tijdperk van ’leuk’ en ’gezellig’. Maar het ligt ook aan zijn werk. Zijn boeken zitten zo knap in elkaar dat een lezer op het puntje van zijn stoel moet zitten om in die ongemakkelijke houding een ronduit zwaarmoedig wereldbeeld door de strot geduwd te krijgen.
Ook Datumloze dagen, de negende roman van Brouwers, is er een voor liefhebbers van het sombere werk. Dit keer is de ik–figuur een man op leeftijd die eenzaam wandelend in een bos zijn bestaan overdenkt. Veel plezier kent hij niet. Zijn loopbaan in de letteren is weinig spectaculair en hoewel de vrouwen hem wel degelijk zien staan, ontbreekt het aan talent om het leven tot iets aangenaams te maken.
Grootste punt van zorg tijdens de wandeling is het vaderschap van de ik–figuur. Hij heeft nooit een zoon gewild, maar er toch een gekregen, opgedrongen door zijn eerste vrouw. De schaarse keren dat het pad van vader en zoon elkaar kruisten, liepen door onwil en onvermogen uit op een teleurstelling. Pas als de zoon doodziek blijkt, probeert de vader hem in zijn armen te sluiten.
Zo samengevat lijkt Datumloze dagen een draak van verhaal. Maar dat is buiten het vakmanschap van Brouwers gerekend. Want de wijze waarop hij de ik–figuur in een monoloog laat vertellen, is zeer indrukwekkend – zowel in stijl als compositie. De zinnen zwieren over de bladzijden, Brouwers knoopt en trekt strikken los, jongleert met woorden, ook in deze roman bestaat niets dat niet iets anders aanraakt.
Soms valt er nog te lachen ook. Bijvoorbeeld over de manier waarop hij het fenomeen musical aan gort schrijft, de bedrijfstak waarin de zoon tot grote hoogte is gestegen. Of te huiveren: in de visie van Brouwers is de medische wetenschap nauwelijks tot hulp in staat en is het ziekenhuis weinig anders dan de laatste halte voor de hel.
En juist als je denkt dat het allemaal veel te veel van het goede is – geen barok, maar rococo, of erger nog: musical – dan tovert Brouwers een finale uit zijn hoed waarin alles op zijn plek valt. Ineens is er begrip voor die gekwelde vader op leeftijd, eenzaam sjokkend in zijn bos. We worden ongewild geboren en we gaan ongewild dood – niet iets om je vrolijk over te maken.
Boek: Datumloze dagen. Auteur: Jeroen Brouwers. Uitgeverij: Atlas. Prijs: € 18,50 (189 blz). Bijzonderheid: ook verkrijgbaar als luisterboek voorgelezen door Jeroen Willems (Uitgeverij Rubinstein, 6 cd’s, € 19,95) en als eBook (www.ebook.nl, € 12,95). https://www.woestenledig.com/photos/uncategorized/2007/10/21/datumlozedagen1_2.jpg
—–
Flaptekst
De naamloze verteller in Datumloze dagen herinnert zich de paar ontmoetingen met zijn buiten zicht geraakte zoon, die hij nu en dan, sporadisch, toevallig, tegen het lijf loopt. Vader en zoon zijn van elkaar vervreemd, de ontmoetingen leiden niet tot toenadering, laat staan beter begrip. De confrontaties vinden plaats op willekeurige dagen.
Totdat de zoon zijn verwekker vraagt iets voor hem te doen, dat beider leven…
Wat zegt de pers?
‘Voortreffelijke roman.’ – De Telegraaf
‘Met voorsprong schrijft Brouwers het weldadig rijkste Nederlands.’ – De Morgen
‘Een echte Brouwers: stilistisch zuiver, mooi doorgecomponeerd, schrijnend, vol van weemoed en spijt. Jeroen Brouwers schept een perfect romanuniversum.’ – Elsevier
‘Schrijft prachtig, verzorgd Nederlands, vol effectieve herhalingen en trefzekere metaforen en met geslaagde overgangen. Het slot van Datumloze dagen grijpt je naar de keel.’ – Het Parool
‘Nooit geweten dat gevoelens van schaamte, walging, aan zelfbeklag grenzende zelfhaat, zo fris verwoord konden worden.’ – Trouw
‘Een magistrale apotheose zoals alleen Brouwers die kan vertellen.’ – Leeuwarder Courant
‘In elk opzicht een hoogtepunt.’ – Limburgs Dagblad
‘Datumloze dagen is een ontroerend, ongemeen sterk boek. Taalvirtuoos Brouwers overweldigt de lezer met vlijmscherp proza, met zinnen bijtend als etszuur.’ – Kunsttijdschrift Vlaanderen
‘Deze oude meester is nog steeds een unieke stem in de Nederlandse literatuur.’ – De Standaard der Letteren https://www.dekaft.be/boeken/datumloze-dagen
——————
Jeroen Godfried Maria Brouwers (Batavia, 30 april 1940) is een Nederlandse journalist, schrijver en essayist.
Biografie
Jeroen Brouwers is het vierde kind van Jacques Theodorus Maria Brouwers (1903-1964) en Henriëtte Elisabeth Maria van Maaren (1908-1981). Later werd nog een broertje geboren. Zijn vader werkte als boekhouder bij een architectenbureau.
Na de Japanse invasie begin 1942 en de capitulatie van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger werd zijn vader overgebracht naar een krijgsgevangenkamp in de buurt van Tokio. Brouwers belandde met zijn grootmoeder Elisabeth Henrica Pos (1885-1945), zijn moeder en zus eerst in het jappenkamp Kramat. Na een paar maanden werden ze overgeplaatst naar het kamp Tjideng, in een buitenwijk van Batavia. Zijn grootouders hebben de kampen niet overleefd. Hij schreef in 1981 over deze Japanse bezetting van Indonesië een boek Bezonken rood, vertaald in 1988 in het Engels als Sunken Red.[1] Zijn jeugd in Indonesië speelt ook een rol in zijn romans Het verzonkene en De zondvloed. Deze drie romans zijn later in één band uitgebracht.
Na de oorlog werd het gezin herenigd en verhuisde naar Balikpapan (Borneo, het huidige Kalimantan).
Mevrouw Brouwers repatrieerde in 1947 met haar kinderen per schip naar Nederland. In 1948 kwam ook Brouwers’ vader naar Nederland.
Tot 1950 woonde Brouwers thuis bij zijn ouders. Van zijn tiende tot zijn zestiende werd hij in diverse rooms-katholieke pensionaten in onder andere Limburg ondergebracht. De reden was dat hij een onhandelbaar kind zou zijn dat na de vrijheid van Indië niet kon wennen aan het Hollandse keurslijf. Ook deze internaats- en kostschoolervaringen bij onder andere Jongenspensionaat ‘St. Maria Ter Engelen’ Bleijerheide van de broeders Franciscanen te Bleijerheide verwerkte hij in zijn werk, zoals in zijn roman Het Hout (2014), waarvan in 2018 ook een toneelbewerking verscheen.
Zijn ouders waren inmiddels verhuisd naar Delft. Daar haalde Jeroen Brouwers in 1955 het mulo-diploma.
Na enkele maanden te hebben gewerkt bij een bank op de afdeling effecten vervulde hij van 1958-1961 de militaire dienst. Hij zwaaide af als kwartiermeester der Speciale Diensten: Marine Inlichtingen Dienst (MARID). Na zijn dienstplicht ging hij in 1961 in Nijmegen als leerling-journalist werken bij het krantenconcern De Gelderlander. Hij maakte tevens deel uit van de redactie van het soldatenblad Salvo.
In 1962 werd hij aangenomen bij De Geïllustreerde Pers in Amsterdam. Hij werd lid van de redactie van het blad Romance (later Avenue). In 1964 debuteerde hij met de verhalenbundel Het mes op de keel. Van 1964 tot 1976 werkte Brouwers in Brussel als redactie-secretaris en later als (hoofd)redacteur bij de Uitgeverij Manteau. Van 1968 tot 1971 woonde hij met zijn eerste vrouw Nel Berns en twee zoons Daan Leonard (1965-2006) en Pepijn (1968) in Vossem. In 1970 heeft hij een verhouding met de tien jaar jongere Anne Walravens. De zelfmoord van Anne in 1973 is een sleutelmoment in het werk en leven van Brouwers. In Huize Krekelbos te Rijmenam (Bonheiden) schrijft hij zijn oermanuscript, waaruit hij later vele romans haalt. Dit oermanuscript is later uitgekomen als In het midden van de reis door mijn leven.
Na onenigheid met directeur Julien Weverbergh nam Brouwers ontslag bij Uitgeverij Manteau. Hij ging zich geheel aan het schrijven wijden. Na een periode in Warnsveld (bij Zutphen) betrok hij huize Louwhoek in Exel, in de buurt van Lochem. In 1979 huwde hij, in 1980 werd hun dochter geboren.
In 1991 vestigde Brouwers zich, na zijn scheiding van zijn vrouw, op een woonboot in Uitgeest. Leven op een woonboot is als ervaring herkenbaar in zijn roman Geheime kamers (2000). In augustus 1993 verhuisde hij naar Zutendaal in Belgisch-Limburg. Deze woning had hij reeds in 1990 aangekocht. Het huis lag echter in een natuurgebied en werd als zodanig niet als een verblijfadres erkend, waardoor Brouwers officieel in Maastricht gedomicilieerd was. Op 8 april 2011 deed de rechtbank in Tongeren uitspraak dat Brouwers vier jaar de tijd had om de woning te slopen. Sinds 2017 woont hij met zijn partner in Lanaken.
Voor zijn eerste roman, Joris Ockeloen en het wachten (1967), ontving Jeroen Brouwers de Vijverbergprijs. Voor Het verzonkene (1979) krijgt hij in 1980 de Multatuliprijs. De zondvloed (1988) wordt in 1989 bekroond met de F. Bordewijkprijs. De essaybundel Vlaamse leeuwen (1994) wordt bekroond met de Gouden Uil voor non-fictie. Voor het in 2000 verschenen Geheime kamers ontvangt Brouwers de Multatuliprijs, de AKO Literatuurprijs en de Gouden Uil.
In 1993 kreeg Brouwers voor zijn hele oeuvre de Constantijn Huygens-prijs, toen 10.000 gulden waard.
In 2007 kende de Taalunie hem de Prijs der Nederlandse Letteren toe. Hij accepteerde eerst de prijs, maar weigerde deze later, omdat het bijbehorende geldbedrag van 16.000 euro volgens hem niet in overeenstemming was met het prestige van de prijs. Zo leverde alleen een debuutprijs bijvoorbeeld al 15.000 euro op, terwijl de Prijs der Nederlandse Letteren een oeuvreprijs is In dezelfde maand nam Brouwers de Tzumprijs voor de beste literaire zin van 2007 in ontvangst, waaraan een geldbedrag van 52 euro was verbonden. Ook ontving hij in 2007 de cultuurprijs van de gemeente Zutendaal, waaraan geen geldbedrag was verbonden.
In november 2015 ontving Brouwers voor zijn roman Het hout (2014), de eerste Nederlandse roman over jeugdmisbruik in de katholieke kerk, de ECI Literatuurprijs groot 50.000 euro.
Brouwers werd in 1992 opgenomen in de Orde van de Vlaamse Leeuw en is sinds 1993 Ridder in de Belgische Kroonorde.
In 2018 werd aan hem door de Radboud Universiteit Nijmegen een eredoctoraat toegekend.
Op 10 mei 2021 werd de Libris Literatuurprijs 2021 aan Brouwers toegekend voor zijn boek Cliënt E. Busken. https://nl.wikipedia.org/wiki/Jeroen_Brouwers