Er is in de medische wereld steeds meer aandacht voor de invloed van de geest op ons lichaam. Deze is lange tijd onderschat; de macht van het brein op het lichaam is vele malen groter dan aanvankelijk werd gedacht. 

De kracht van placebo’s, nepoperaties en augmented reality | Dokters van Morgen

Prof Max Jair Ortiz Catalan

Dr. Max Ortiz Catalán is an Associate Professor, and Head of the Bionics Research Unit, at the Electrical Engineering Department. He founded the Biomechatronics and Neurorehabilitation Laboratory (@ChalmersBNL) working in close collaboration with Sahlgrenska University Hospital and the Sahlgrenska Academy, University of Gothenburg, both in Gothenburg, Sweden.

Dr. Ortiz Catalan’s research focus on neural control of artificial limbs via osseointegrated implants. This involves bio-electric signals acquisition and processing, neural interfaces, machine learning, osseointegration, and neurostimulation. He is also interested in the use of virtual and augmented reality for neuromuscular rehabilitation and treatment of phantom limb pain (PLP) using myoelectric pattern recognition to decode motor volition.

Dr. Ortiz Catalan is leading the development and clinical implementation of the Osseointegrated Human-Machine Gateway. This technology made possible, for the first time, the direct connection of a robotic prosthesis to the patients’ bone, nerves, and muscles. He has also developed a novel treatment for phantom limb pain, and theoretical framework describing the condition and potential origin. These projects have in common the use of bioelectric pattern recognition (BioPatRec) for the decoding of motor intention. Dr. Ortiz Catalan has made the algorithms necessary for such task available in an open source platform for research and development called BioPatRec.

Dr. Ortiz Catalan founded and leads the Biomechatronics and Neurorehabilitation Laboratory​​, and he is an Associate Editor for the Journal of NeuroEngineering and Rehabilitation (JNER), IEEE Transactions on Medical Robotics and Bionics (T-MRB), and Frontiers in Neuroscience (RT). https://www.chalmers.se/en/staff/Pages/max-jair-ortiz-catalan.aspx

A new theory for phantom limb pain points the way to more effective treatment

CHALMERS UNIVERSITY OF TECHNOLOGY

Dr Max Ortiz Catalan of Chalmers University of Technology, Sweden, has developed a new theory for the origin of the mysterious condition, ‘phantom limb pain’. Published in the journal Frontiers in Neurology, his hypothesis builds upon his previous work on a revolutionary treatment for the condition, that uses machine learning and augmented reality.

Phantom limb pain is a poorly understood phenomenon, in which people who have lost a limb can experience severe pain, seemingly located in that missing part of the body. The condition can be seriously debilitating and can drastically reduce the sufferer’s quality of life. But current ideas on its origins cannot explain clinical findings, nor provide a comprehensive theoretical framework for its study and treatment. https://www.eurekalert.org/pub_releases/2018-09/cuot-ant090518.php

We dragen een eigen apotheek mee in onze hersenen en we moeten leren hoe we de laatjes openen, zodat bepaalde stofjes vrijkomen. ~ Paul Lohle radioloog Tilburg.

Neurologische und psychische Erkrankungen sind weltweit auf dem Vormarsch. Deshalb bündelt die Medizinische Fakultät der Universität Duisburg-Essen (UDE) ihre Forschungsaktivitäten zum neuen Schwerpunkt „Translationale Neuro- und Verhaltenswissenschaften“. Koordiniert wird er durch Prof. Dr. Christoph Kleinschnitz, Direktor der Klinik für Neurologie (re), und Prof. Dr. Manfred Schedlowski, Direktor des Instituts für Medizinische Psychologie und Verhaltensimmunbiologie (li), beide am Universitätsklinikum Essen. weiterlesen

SFB “Treatment Expectation”

Die Macht der Erwartung: Neuer Sonderforschungsbereich an der Medizinischen Fakultät der UDE
Großer Erfolg für den Medizin-Standort Essen! Die Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG) richtet den neuen überregionalen Sonderforschungsbereich (SFB/Transregio) „Treatment Expectation“ ein. Das interdisziplinäre Team untersucht den Einfluss der Erwartung auf die Wirksamkeit medizinischer Behandlungen. Sprecherin des gemeinsamen Forschungsverbundes mit den Universitäten Hamburg und Marburg ist Prof. Dr. Ulrike Bingel von der Medizinischen Fakultät der UDE. Stellvertretender Standortsprecher und Mitantragsteller ist Prof. Dr. Manfred Schedlowski, Leiter des Instituts für Medizinische Psychologie und Verhaltensimmunbiologie. Die DFG fördert den Sonderforschungsbereich für zunächst vier Jahre mit rund 12 Millionen Euro.
Besuch von der Insel hatte Prof. Dr. Manfred Schedlowski, Geschäftsführender Direktor im Institut für Medizinische Psychologie und Verhaltensimmunbiologie. Die britische BBC war mit einem Fernsehteam angereist und drehte mehrere Stunden in den Institutsräumlichkeiten. Der einstündige Beitrag der Journalisten Joe Myerscough und Maia Krall-Fry mit dem Schwerpunkt Placebo wird im Herbst erst in England gesendet und soll dann auch auf 3sat oder bei Arte ausgestrahlt werden.

Buch veröffentlicht: Placebo 2.0 Die Macht der Erwartung

“Placebo 2.0” illustriert, wie die Medizin die Erwartung von PatientInnen zu deren Wohl nutzen kann. Das Buch eröffnet damit neue Horizonte in der Medizin des 21. Jahrhunderts. Zudem wagt es einen Blick über den Tellerrand. Denn auch in der Bildung, im Sport, im Marketing oder in der Kunst entfalten Placeboeffekte eine erstaunliche Wirkung.
Ein Buch von Ulrike Bingel, Manfred Schedlowski und Helga Kessler
Oktober 2019 https://medizinische-psychologie.uk-essen.de/index.php/de/institut/meldungen

Ulrike Bingel, Manfred Schedlowski und Helga Kessler Placebo 2.0 – Die Macht der Erwartung

Wie wirken Placebos und warum? Welche Placebo-Effekte gibt es und wie werden sie eingesetzt? Die weltweit führenden Placeboforschenden der Universitätsklinik Essen Prof. Dr. Ulrike Bingel und Prof. Dr. Manfred Schedlowski haben gemeinsam mit der Wissenschaftsjournalistin Helga Kessler ein umfassendes Standardwerk über das Phänomen „Placebo“ und seine Einsatzmöglichkeiten geschrieben – in der Medizin, aber auch in Werbung, Kunst, Pädagogik und im Sport. Bereits seit den 1960er Jahren wird weltweit rund um Placebo aktiv geforscht. Anders als auf vielen anderen Forschungsfeldern, bündeln Placeboforscher weltweit ihr Wissen, um dieses komplexe uropsychologische Phänomen zu ergründen. Eine der Grundannahmen ist, dass die treibende Kraft vom Placebo-Effekt, die positive Erwartung ist. Sie führt zu einer Ausschüttung von körpereigenen Hormonen und Neurotransmittern, die an Rezeptoren andocken und ihre Wirkung entfalten. So können beispielsweise Kochsalz-Infusionen Schmerzen vertreiben, Scheinoperationen bei Arthrose helfen und Zuckerpillen Depressionen lindern. Dagegen führt allein das Lesen eines Beipackzettels zu einem erhöhten Risiko der dort beschriebenen Nebenwirkungen. Dass sich der Placebo-Effekt auch auf andere gesellschaftliche Bereiche ausweiten lässt, zeigen die Beispiele aus nicht-medizinischen Gebieten: als Doping im Sport, als Marketing-Tool zur Beeinflussung des Geschmacks beim Kunden oder als pädagogische Strategie zur Förderung der Schüler.Verständlich und informativ, mit Kommentaren der internationalen Placebo-Forschenden versehen, erzählt das Sachbuch
»Placebo 2.0 – Die Macht der Erwartung« über die aktuellen Erkenntnisse rund um das mächtige vielseitige Phänomen der Selbstüberzeugung.lrike Bingel, Manfred Schedlowski und Helga Kessler:
ISBN 978-3-906304-40-3
€ 33,50 [D]
Erscheint Mitte Oktober 2019
https://www.politycki-partner.de/wp-content/uploads/2020/01/10160_pressemappe_bingelsc.pdf

Wieso nützen Operationen, die gar nicht durchgeführt wurden? Wieso helfen große, bunte Pillen mehr als andere? Was bedeutet das für ÄrztInnen und ApothekerInnen? Mit »Placebo 2.0« erscheint ein Standardwerk, das das Thema Placebo aus den unterschiedlichsten Blickwinkeln beleuchtet. Das Buch eröffnet damit neue Horizonte, denn es umfasst nicht nur die klinische Placeboforschung, sondern untersucht auch Placeboeffekte im Alltag, zum Beispiel im Marketing, in der Kunst und im Sport.

In allen diesen Bereichen sind die zu beobachtenden Placeboeffekte äußerst vielfältig und unterscheiden sich stark von Person zu Person. Eine wichtige Rolle spielt dabei die individuelle Erwartungshaltung. So hilft eine Scheinoperation mehr, wenn der Patient der behandelnden Ärztin vertraut, und der Wein schmeckt besser, wenn der fachkundige Kellner ihn ausdrücklich empfohlen hat. Es gibt sogar Fälle, in denen Placebos selbst dann wirken, wenn die PatientInnen wissen,
dass sie ein Scheinmedikament erhalten.

Prof. Dr. Ulrike Bingel und Prof. Dr. Manfred Schedlowski gehören zu den führenden Placeboforschenden in der Medizin und legen die Wirkungsweisen und die vielfältigen Einsatzmöglichkeiten des Placeboeffekts in diesem Buch umfassend und kompetent dar. Die Wissenschaftsjournalistin Helga Kessler hat zudem international tätige ExpertInnen für die Wirkung von Placebos begleitet und porträtiert. https://www.amazon.nl/Placebo-2-0-Macht-positiver-Erwartung/dp/390630440X

Duitsland: nierpatiënten kregen na een niertransplantatie een nep-drankje tegen toekomstige afstotingsverschijnselen, dat werkte ~ Manfred Schedlowski
Als hij genoeg deelnemers heeft gevonden, start Schedlowski enkele jaren geleden met zijn onderzoek. Hieraan doen 30 nierpatiënten mee die allemaal een niertransplantatie hebben ondergaan en zware medicijnen slikken. Naast hun gewone medicatie krijgen alle deelnemers tijdens het onderzoek een speciaal hiervoor gefabriceerd nep-drankje. Alle deelnemers zijn hier van op de hoogte gebracht. Al na acht dagen blijken de bloedwaardes van alle deelnemende nierpatiënten sterk te zijn verbeterd. Schedlowski legt uit dat dit een aangeleerde reactie is van het lichaam, een zogenaamde Pavlov-reactie. Schedlowski: ‘De eerste dagen gaven we de deelnemers hun echte medicijn met daarnaast een groen placebo-drankje. Het brein leert dan dat het drankje ook een medicijn is. De dagen daarna gaven we de deelnemers op de vaste momenten hun echte medicatie en op andere momenten het placebo. Op het moment dat de deelnemers dan alleen het placebo-drankje drinken, denkt het brein dat dit ook een medicijn is.’ Dit zorgde vervolgens voor bloedwaardes die met 30 tot bijna 50 procent waren verbeterd. En dat betekent dat nierpatiënten in de toekomst wellicht met minder medicijnen af zouden kunnen. Als ze dit tenminste zouden combineren met een placebo-drankje.

Veelbelovende resultaten

Omdat de resultaten van het onderzoek zo veelbelovend waren, is professor Schedlowski nu bezig met het opzetten van een grote vervolgstudie. Voor dit placebo-drankje in ziekenhuizen kan worden ingezet als vervanging voor een deel van de echte medicijnen,  moet eerst onomstotelijk worden aangetoond dat het volledig veilig is voor alle patiënten. En dat het drankje dezelfde resultaten geeft als de echte pillen. Het nieuwe onderzoek start op zijn vroegst eind dit jaar. Deelnemer Pytlik is inmiddels overtuigd van de werking van het placebo-drankje, iets wat hij aan de start van het onderzoek niet had gedacht. Voor hij ernstige nierproblemen kreeg, werkte hij decennialang als technisch ingenieur. Pytlik: ‘Ik ben dus van het verstand en de meetbare feiten. Dit gaat je verstand te boven. Maar ik heb mijn bloedwaardes daadwerkelijk verbeterd gezien. Ik hoef het daarom ook niet te begrijpen. Als het maar werkt.’ https://zorgnu.avrotros.nl/uitzendingen/achtergrondartikelen/item/beter-afweersysteem-met-placebo-drankje/

Pijn verdwijnt (tijdelijk) bij nepoperatie

Nelly heeft al lang last van haar rug. Artsen ontdekken dat ze een verschoven wervel heeft, en daarvoor kan ze geopereerd worden. Bij een ‘normale’ ingreep wordt cement in de wervel gespoten, maar Nelly krijgt een andere behandeling.

Nelly kampt al lang met rugklachten, en krijgt de vraag of ze mee wil werken aan een onderzoek: de helft krijgt de echte operatie, de andere helft krijgt een schijnoperatie. 

Placebobehandeling zogenaamd met cement in wervel

Bij de ‘echte’ operatie wordt cement in de kapotte wervel gespoten. De patiënt ligt bij de ingreep op de buik en de huid en het botvlies worden verdoofd. Bij de echte en bij de nepoperatie wordt het cement in de naald gebracht. ‘De patiënt hoort en ruikt dat’, legt Lohle uit. Vervolgens krijgt de ene helft het cement, de andere helft krijgt de placebobehandeling. ‘We doen net alsof we het injecteren, maar in feite gebeurt er niks’, legt hij uit.

Lohle besloot dit experiment te doen, toen hij las over onderzoeken waarin werd gezegd dat schijnoperaties net zo goed werken als ‘echte’ operaties. Lohle: ‘Ik geloofde dat niet, ik zei tegen mijn team: we gaan die studies over doen, en we gaan het veel beter doen.’

‘Pijnbehandeling bleek net zo goed’

‘Negentig patiënten kregen naalden met cement erin, negentig patienten kregen weliswaar injecties, maar daar zat niks in’, vertelt Lohle. Dan komen de resultaten van zijn experiment. ‘En toen zijn we heel erg geschrokken. Wat bleek over de behandeling die ik al jaren doe, en waar ik in geloofde? De pijnbehandeling bleek net zo goed bij mensen die de schijnoperatie hadden gekregen.’ Ook Nelly heeft na de operatie geen pijn meer, en dat terwijl zij de schijnoperatie heeft gehad. Nelly: ‘Dat is heel gek, ik wist niet dat het een schijnoperatie was.’

Lohle: ‘De hersenen zijn gevoelig voor suggestie. Ze zijn ervan overtuigd dat ze de echte behandeling krijgen. En daardoor gebeurt er mogelijk iets in het brein, waarmee stofjes worden aangemaakt, die pijnverlagend zijn. Daarmee helpt de patiënt zichzelf eigenlijk.’

‘Brein gevoelig voor suggestie, bot niet’

Bij Nelly gaat een jaar lang goed na de nepingreep. ‘Het brein is gevoelig voor suggestie, maar bot niet, legt Lohle uit. ‘We zien na verloop van tijd dat bot kan breken. En dan heb je toch opnieuw pijn.’ 

Het is volgens Lohle het bewijs dat de behandeling met cement echt werkt. Uiteindelijk krijgt Nelly die behandeling dan ook. Maar wat betreft pijnbestrijding is hij nog altijd erg onder de indruk van de uitkomsten van zijn onderzoek. ‘We dragen een eigenlijk een eigen apotheek in onze hersenen mee.’ https://zorgnu.avrotros.nl/uitzendingen/achtergrondartikelen/item/pijn-verdwijnt-tijdelijk-bij-nepoperatie/

Placebo-effect bij Parkison

Dat je harder fietst, omdat je denkt dat je een prestatie verhogende pil neemt, is al bijzonder. Maar het kan nog indrukwekkender. Zorg.nu zocht Parkinsonpatiënt Paul Pattinson op in Vancouver, Canada. Hij deed mee met een unieke wetenschappelijk onderzoek naar het placebo-effect. Van zijn behandelaar, Parkinson specialist Jon Stoessl, moest hij stoppen met het slikken van zijn normale medicijnen tegen de ziekte van Parkinson.

Toen hij zijn normale medicijninname bijna compleet had afgebouwd, en alle heftige Parkinson verschijnselen weer terugkwamen, kreeg hij een placebopil. Deze neppil leek ook nog eens heel erg op het medicijn dat hij altijd al slikte. Pattinson stond op en liep naar het toilet, zonder moeite. De placebopil werkte.

Pauls brein reageerde op de pil en maakte zelf dopamine aan. Het onderzoek heeft zeer positieve gevolgen voor Pattinson. Hij heeft zijn medicijninname kunnen afbouwen. Jon Stoessl: ‘We zijn in staat om onze natuurlijke apotheek aan te spreken.’

In het ziekenhuis

Het wordt nog fascinerender. In het TweeSteden-Elisabeth Ziekenhuis in Tilburg worden door interventieradioloog Paul Lohle nep rugoperaties uitgevoerd. Patiënten met een wervelkolomfractuur kunnen zich inschrijven voor een onderzoek. Deelnemers gaan naar het ziekenhuis, liggen op een operatietafel, worden verdoofd en er wordt zelfs een snee gemaakt in hun rug. Maar pas op dát moment wordt middels een steekproef bepaald of er daadwerkelijk geopereerd wordt.

https://zorgnu.avrotros.nl/uitzendingen/uitzending/item/het-placebo-effect/