https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/lees/biografieen/2019-2020/In-de-ban-van-het-bos.html
5 september 2019
Bossen maken de aarde leefbaar en stimuleren biodiversiteit. Toch werd alleen vorig jaar nog half miljoen hectare bos gekapt. Dat moet stoppen, zeggen de vijf hoofdpersonen uit onze eerste aflevering van het seizoen, ‘In de ban van het bos’.
De één doet onderzoek naar het onderliggende communicatienetwerk van de bossen, de ander neemt ‘stille’ geluiden op in de natuur, en weer een ander geeft les met een frisse kijk op de ecologische samenstelling van het bos. Wat kunnen we leren van de oeroude intelligentie van bomen? Hoe komt het dat bomen zo’n invloed hebben op ons leven? Waarom zijn ze zo wezenlijk voor ons leven en voor de gezondheid van onze ecosystemen en onze planeet? 
© vpro / gregg telussa
Stilte sterft uit, ook in de natuur. Wanneer heb je voor het laatst echte stilte ervaren, zonder enig spoor van menselijk geluid? De kans is groot dat je je dat niet eens herinnert: stilte wordt een steeds zelzamere ervaring.
Akoestisch ecoloog Gordon Hempton is op een missie om oases van rust in ons leven terug te laten keren. Hij neemt al bijna veertig jaar akoestische natuurgeluiden op van ‘bedreigde’ landschappen, ver weg van het dominante, menselijke lawaai. Met zijn project ‘One Square Inch of Silence’ laat hij zien hoe je met absolute stilte in een klein gebied al veel impact kan hebben dat mijlenver reikt. In 1992 won hij met zijn documentaire ‘Vanishing Dawn Chorus’ een Emmy Award.
Het klinkt bijna als een sprookje: bomen die praten en via een ondergronds netwerk verbindingen aanleggen. ‘Het is net een enorm internet’, zegt hoogleraar bosecologie Suzanne Simard.
In het bos wemelt het van kilometerslange netwerken, ‘snelwegen’ die bomen met hun buren verbinden. ‘We weten nog maar heel weinig,’ stelt Simard, ‘maar we weten wel dat bomen op deze manier met elkaar communiceren.’
Simard bestudeert het sociale netwerk tussen bomen. Dat wordt mogelijk gemaakt door nuttige schimmels. Uit haar baanbrekende onderzoek werd eind vorige eeuw al duidelijk dat onze bossen uit een complex symbiotisch netwerk bestaan waarbij bepaalde bomen dankzij het schimmelnetwerk voedingsstoffen met elkaar kunnen uitwisselen.
Ook ontdekte Simard de ‘mother trees’, de grootste bomen van het bos. Zij fungeren als unieke bomen die zaadjes ondersteunen in hun groei door ze de benodigde schimmels en voedingsstoffen te verschaffen, zodat zij ook deel kunnen uitmaken van het netwerk. ‘Mother trees’ zijn dus een belangrijk deel van het bos.
Mede met behulp van haar onderzoek probeert de Canadese Simard meer aandacht te vragen voor schadelijke boskap. Simard geeft ook les aan the University of British Columbia in Vancouver, bij het Department of Forest and Conservation Sciences.
In het meest recente boek van Richard Powers, de met de Pulitzerprijs bekroonde ‘The Overstory’ (2018), komt overigens een personage voor dat lichtelijk is gebaseerd op Simard: Patricia Westerford. In het boek komt Patricia met het controversiële idee dat bomen een eigen communicatienetwerk hebben, om vervolgens door haar collega’s te worden bespot. En ja, ook Simard werd voor zij haar onderzoek uitbracht uitgelachen door academici uit haar vakgebied.